امروزه گوگل طیفی گسترده از مفاهیم را گردآوری می‌کند؛ از جست‌وجو برای تشخیص یک بیماری گرفته تا دریافت اطلاعات درباره‌ی اینکه چگونه می‌توانیم عشق واقعی را پیدا کنیم. کاملا طبیعی می‌باشد که تا چند وقت دیگر گوگل را باز کنیم و آخرین قیمت اینترنت اشیا (Internet of things) را در آن جست‌وجو کنیم. کاربران اینترنت با جست‌وجوی این اصطلاح در موتورهای جست‌وجو آن را به‌شدت داغ کرده‌اند. اما اینترنت اشیا چیست و در زندگی واقعی چه جایگاهی دارد؟ همراه ما باشید، می‌خواهیم اطلاعات جدابی درباره‌ی اینترنت اشیا در اختیار شما بگذاریم.
اینترنت اشیا چیست و چرا اهمیت دارد؟
اینترنت اشیا که با نام اختصاری IoT شناخته می‌گردد. موضوع تازه‌ای نیست: شرکت‌های فناوری و دانشمندان این حوزه دهه‌همی‌باشد که درباره‌ی آن بحث می‌کنند؛ جداب است بدانید که از نخستین توسترِ متصل به اینترنت در همایشی در سال ۱۹۸۹ رونمایی شده است. IoT اساسا چیز ساده‌ای است: متصل‌کردن اشیا توسط اینترنت و فراهم‌‌آوردنِ این امکان که با انسان‌ها، با اپلیکیشن‌ها و با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. نمونه‌ی ساده و معروف برای IoT، یخچال‌های هوشمند است. فکر کنید که یخچال می‌توانست با دوربین داخلی‌اش، محتویات یخچال را ببیند و به شما پیام دهد و بگوید که شیر تمام شده یا تاریخ مصرف آن گذشته است.
شایع‌ترین نمونه برای IoT در بریتانیا، سیستم گرمایش خانگی و مصرف بهینه‌ی انرژی است؛ چرا که دولت می‌کوشد تا شرکت‌های انرژی را به‌سوی هوشمندسازی پیش ببرد. این سیستم‌ها، به شما اجازه می‌دهند سیستم گرمایشی را از راه دور روشن کنید؛ در روزهای آفتابی دما را کاهش دهید یا حتی وقتی کسی در خانه نیست، آن را خاموش کنید. تعدادی از سیستم‌های جدید‌تر، از دوربین‌های مجهز به حسگر حرکتی استفاده می‌کنند؛ این سیستم‌ها بررسی می‌کنند که آیا تلفن هوشمند شما (و در نتیجه خودتان) از خانه خارج شده است یا خیر.
IoT چیزی بیشتر از خانه‌های هوشمند است و می‌تواند به اندازه‌ی یک شهر هوشمند پیشرفت یابد. به عنوان مثال، چراغ‌های راهنمایی‌رانندگیِ متصل‌به‌هم را در نظر بگیرید که رفت‌وآمد خودروها را رصد می‌کنند؛ یا سطل‌های زباله‌ی هوشمندی که به‌وقت پرشدن، اخطار می‌دهند. ضمناً، صنایع هوشمندی که با حسگر‌های متصل‌به‌هم، بر همه‌چیز نظارت می‌کنند؛ صنایعی که در آنها، همه‌ی قطعاتی که باید پشت سر هم نصب شوند تا بخش‌های گوناگون خط تولید و ایمنی پرسنل به‌روش پیوسته پایش می‌شوند.
دولت، شرکت‌های انرژی را تشویق می‌کند تا وسایل هوشمند را در اختیار مشتریان‌شان بگذارند همه‌ی این اطلاعات و سامانه‌های خودکار خیلیمقرون‌به‌صرفه‌اند و سبب کاهش مصرف انرژی می‌شوند. اغلب گستره‌های IoT، این مزایا را به‌مناسبی بیان می‌کنند. مسلما، تعدادی از این ابزارهای هوشمند نقش تنها رفاهی و سرگرم‌کننده دارند؛ شاید به همین علت می‌باشد که ما بیشتر سیستم‌های گرمایش هوشمند می‌بینیم تا یخچال‌های هوشمند.
آیا اینترنت اشیا امنیت دارد؟
هر موضوع تازه‌ای نقاط ضعف خودش را دارد؛ امنیت و حریم خصوصی، در اصل، بزرگ‌ترین چالش‌های IoT هستند. همه‌ی این دستگاه‌ها و سیستم‌ها، اطلاعات شخصی بسیاری درباره‌ی افراد جمع‌آوری می‌کنند. این وسایل هوشمند دقیقا می‌دانند چه زمانی شما در خانه هستید و هنگامی که در خانه هستید، از کدام دستگاه‌های الکترونیکی استفاده می‌کنید. ضمناً این اطلاعات را با دیگر دستگاه‌ها به اشتراک می‌گذارند؛ همه‌ی این اطلاعات در پایگاه داده‌ی شرکت‌ها نگهداری می‌شوند و پیوسته قابل دسترسی هستند.
متخصصان امنیت عقیده دارند که در مراحل نخستین پیشرفت‌ی IoT، اقدامات کافی برای تأمین امنیت و حفاظت از حریم خصوصی صورت نگرفته است؛ آنها برای اثبات ادعای خود، یکی از هاست‌های این ابزارها را هک کردند؛ این مجموعه طیف وسیعی از سامانه‌ها را دربرمی‌گرفت: سامانه‌های پایش کودک، روشنایی خودکار و یخچال‌های هوشمند تا سامانه‌های گسترده‌ی شهری مثل چراغ‌های راهنمایی. اما جداب توجه آنکه هکرها تا این ساعت توجه خیلیی به IoT نشان نداده‌اند؛ چه بسا به این علت که افراد زیادی از اپلیکیشن‌های متصل‌به‌هم استفاده نمی‌کنند؛ در نتیجه، فعلا ارزش ندارد که برای هک‌کردن آنها دست به حمله‌ی سایبری بزنند. اما به محض اینکه هک‌کردن خانه‌های هوشمند صرفه‌ی اقتصادی پیدا کند، مجرمان رایانه‌ای دست‌به‌کار خواهند شد.
درنتیجه، پاسخ کوتاه این است: بله، IoT نسبتا امن است: چه بسا دستگاه‌های هوشمند نمی‌توانند آسیب جدی به شما بزنند و این آسیب بیشتر از چیزی نیست که رایانه‌ی شخصی‌تان می‌تواند سبب شود؛ اما هیچ تضمینی وجود ندارد و تا زمانی که تمهیدات لازم اندیشیده نشود، IoT چه بسا هدف بعدی هکرها خواهد بود.
اینترنت اشیا چگونه روی تجارت و کار تأثیر می‌گذارد؟
این موضوع به کسب‌و‌کاری که در آن فعالیت می‌کنید، بستگی دارد: IoT بیشترین پیشرفت را برای تولید به‌همراه دارد؛ IoT ابزاری سودمند برای موقعیت‌یابی ماشین‌ها و افراد و سامان‌دهی آنها خواهد بود. کشاورزان هم از حسگر‌های متصل‌به‌هم، برای پایشِ محصولات و دام‌ها بهره خواهند گرفت؛ بدین گونه، تولید و بهره‌وری‌شان بیشتر شده و می‌توانند سلامت گله‌هاشان را با توجه بیشتری بررسی کنند.
نمونه‌ها بی‌شمار است؛ روشن می‌باشد که ابزارهای متصل‌به‌هم، راه‌شان را به اغلب کسبوکارها خواهند گشود؛ درست مثل رایانه‌ها و اینترنت که به هر نقطه‌ای از جهان نفوذ کردند. IoT با افزایش بهره وری ابزار و کارخانه‌ها، اغلب کارآفرین ها را به‌سوی خود فرا خواهد خواند؛ اما برای کارمندان یک اداره یا شرکت که پیوسته زیر ذره‌بین هستند، می‌تواند کابوسی وحشتناک باشد. فکر کنید که از کارت تردد شما برای موقعیت‌یابی شما در ساختمان شرکت یا محوطه‌ی آن استفاده شود؛ یا رئیس‌تان بتواند بفهمد که شما چه مدت‌زمانی را در آشپزخانه صرف درست‌کردن چای کرده‌اید.
با همه‌ی اینها، وقتی یک چای‌سازِ هوشمند می‌فهمد شما چه زمانی به چای نیاز دارید، می‌تواند واقعا لذت‌بخش باشد.
آیا اینترنت اشیا واقعی است؟
این پرسش چه بسا بهترین پرسشی می‌باشد که در گوگل درباره‌ی IoT جست‌وجو شده است: آیا اینترنت اشیا واقعی است؟
پاسخ به این پرسش تا حدی مشکل است. این‌روزها فناوری سرشار است از بازاریابی ها و بزرگ‌نمایی‌ها؛ در نتیجه، تصمیم گیری درباره‌ی اینکه آیا یک نوآوری واقعا موفقیت‌آمیز است یا خیر، در مراحل شروعین خیلیمشکل است.
اما کاربرد اینترنت اشیا چنان گسترده می‌باشد که به یک پروژه یا محصول وابسته نیست. یخچال‌های هوشمند شاید در آینده وارد زندگی ما شوند یا شاید هم به‌خاطر سود ناچیزی که دارند، کنار گذاشته شوند؛ اما حسگر‌های متصل‌به‌هم و ابزارهای هوشمند قطعا هواداران زیادی خواهند داشت و پیوسته پیشرفت خواهند یافت.
تا یک دهه‌ی دیگر، همه‌ی اشیا می‌توانند توسط اینترنت به هم متصل باشند؛ در نتیجه، اشیای هوشمند سراسر زندگی ما را فرامی‌گیرند و به‌تدریج، واژه‌ی «هوشمند» از ادبیات روزانه‌ی ما حذف می‌گردد. برای نمونه، امروز به دستگاه‌هایی که مقدار مصرف انرژی را با فناوری IoT اندازه می‌گیرند، «کنتورهای هوشمند» می‌گوییم؛ اما به‌تدریج، این کنتورها چنان در همه‌جای جهان فراگیر می‌شوند که دیگر آنها را فقط «کنتور» می‌نامیم؛ درست همثل «تلفنهای هوشمند» که به‌علت رواج گسترده‌شان، فقط «تلفن» خوانده می‌شوند.
مهم نیست که IoT کجاست و چه نامی بر آن می‌گذاریم؛ مهم این می‌باشد که واقعیت دارد. اما روشن می‌باشد که حتی گوگل هم پاسخ مشخصی برای آن ندارد.
در پی پیشرفت IoT، کسب‌وکارهای بسیاری می‌کوشند تا از اشیای متصل‌به‌هم و اطلاعاتی که تولید می‌کنند، برای کسب‌وکارشان ارزش‌آفرینی کنند. پیش‌بینی شرکت پژوهشی گارتنر (Gartner) نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۰، بیشتر از نیمی از پروسههای عمده‌ی جدید در کسب‌وکار در IoT مشارکت خواهند داشت.
اما اینکه کسبوکارها چگونه از این ابزارها بهره می‌گیرند، به بازار بستگی دارد. در ادامه‌ی این نوشتار، ۱۰ شرایط‌ای را که شرکت‌ها از IoT برای ارزش‌آفرینی در کسب‌وکارشان بهره می‌گیرند، شرح می‌دهیم.
۱. پایش مرکز داده، مدیریت و اتوماسیون
در پژوهش بازاری که مؤسسه‌ی پژوهشی ۴۵۱ اخیراً انجام داده است، بالاترین ابتکارها برای IoT عبارت بودند از پایش مرکز داده، مدیریت و اتوماسیون. این مفاهیم جدید نیستند؛ اما امکاناتی که محصولات IoT فراهم می‌کنند، به کسبوکارها کمک خواهند کرد تا حجم زیادِ اطلاعات را به‌مناسبی مدیریت کنند. این اطلاعات در چند سال آینده رشد فزاینده‌ای خواهند داشت. حسگر‌های متصل‌به‌هم، این امکان را فراهم می‌کنند که مرکز اطلاعات پرتعداد پایش شوند؛ کماکان‌که به متولیان فناوری اطلاعات هم کمک می‌کنند تا وظایف اولیه‌ی خود، مثل فراهم‌کردن اینترنت را بهتر انجام دهند.
کریستین رناود (Christian Renaud) یکی از مدیران پژوهش در مؤسسه‌ی ۴۵۱ می‌گوید: «حجم اطلاعات با چنان سرعتی در حال رشد می‌باشد که انسان دیگر نمی‌تواند آنها را ارزیابی کند؛ درنتیجه، لازم است روندهای خودکاری برای این کار وجود داشته باشد.»
۲. مدیریت زنجیره‌ی تأمین و موجودی
در پژوهش مؤسسه‌ی گارتنر، بیشترین مورد برای نوآوری در IoT، عبارت است از بهینه‌سازی عملیات توسط مدیریت جریان کار، مدیریت زنجیره تأمین و مدیریت انبار. یک کسب‌وکار با به کارگیری از حسگر‌های متصل‌به‌هم می‌تواند پروسه حمل و تحویل کالاها را به‌شکلی کامل‌تر، پایش و مدیریت کند.
۳. نظارت و تحقیقاتی امنیتی
زمانی که دستگاهی به شبکه‌ای وصل می‌گردد. این ظرفیت را دارد که به ابزاری ارزشمند برای گردآوری اطلاعات و به گزینه‌ای برای مدیریت آسان‌تر تبدیل شود. تعدادی از افرادِ شرکت‌کننده در پژوهش ۴۵۱ بر این نکته تأکید کرده‌اند که از IoT در سیستم‌های امنیتی‌شان بهره خواهند گرفت.
رناود می‌گوید: «بیشتر آنها دوربینها و سیستم‌های الکترونیکیِ مجهز به حسگر روی درب‌ها و مسیرهای تردد نصب کرده‌اند و آنها را در سامانه‌ی نظارتی‌شان به‌کار برده‌اند. در این سامانه‌ها می‌توان از تحلیل‌گرهای ویدئویی همراه با دوربینها و دستگاه‌های شناسایی چهره بهره گرفت.»
۴. عرضه‌ی خدمات جدید و برندسازی
یکی از شایع‌ترین کاربردهای IoT، طراحی ویژگی‌های شخصی‌سازی‌شده و شرایط‌هایی مثل تبلیغات هوشمند است. در پژوهش گارتنر، ۶۲ درصد از صاحبان کسب‌وکار، عنوان کردند که نیت دارند از این فناوری برای «عرضه‌ی خدمات جدید به مشتریان بهره بگیرند؛ خدماتی که به‌روش مستقیم، درآمدزایی نمی‌کنند؛ اما با توسعه ویژگی‌های محصولات، در بلندمدت به برندسازی کمک خواهند کرد.»
۵. مدیریت از راه دور دستگاه‌ها
پایش از راه دورِ دستگاه‌ها هم مورد دیگری می‌باشد که ۳۸/۸ درصد از افرادِ شرکت‌کننده در پژوهش ۴۵۱ به آن اشاره کرده‌اند. هجوم اطلاعات و ابزارهای جدید سبب می‌گردد.چالش‌های تازه‌ای برای مدیریت از راه دورِ دستگاه‌ها تشکیل شود؛ اما توسط آن می‌توان با دسترسی به جزئیات بیشتر، از پروسه بهره‌برداری و نگهداری دستگاه‌ها آگاه شد.
۶. مدیریت ساختمان و وسایل
این شرایط هم در هر دو پژوهش ۴۵۱ و گارتنر عنوان شده است. اغلب ساختمان‌های تکنونی به شکل فاجعه‌آمیزی انرژی را هدر می‌دهند؛ اما به لطف IoT، می‌توان از حسگرها و الگوریتم‌هایی برای خاموش‌کردنِ خودکار چراغ‌ها و دستگاه‌ها و کاهش دما، هنگامی که دفاتر کار، اتاق‌های کنفرانس یا بخش‌هایی از ساختمان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، بهره گرفت. ضمناً می‌توان این حسگرها را با توجه به تقویم کاری شرکت تنظیم کرد و برای نمونه، اتاق‌های کنفرانس را چند دقیقه پیش از شروع جلسه گرم کرد. با به کارگیری از حسگر‌های هوشمند، کسبوکارها می‌توانند هزینه‌های مصرف انرژی‌شان را به مقدار برجستهی کاهش دهند.
۷. مدیریت دارایی‌ها
مدیریت دارایی‌ها هم چند سناریو پیشِ روی خود می‌بیند؛ اما احتمال بهره‌برداری از پروسه نگهداریِ پیشگویانه بیشتر است. در پژوهش گارتنر، ۶۷ درصد از صاحبان کسب‌وکار، «مدیریت داریی همچون نگهداریِ پیشگویانه از وسایل» را در فهرست‌شان عنوان کرده‌اند. نگهداریِ پیشگویانه به کارخانه‌ها و انبارها که بیشتر وقت‌ها وسایل گران‌قیمتی دارند، کمک بسیاری می‌کند. این شرکت‌ها با پایش و تحلیل اطلاعات کاربران می‌توانند پیش‌بینی کنند که چه زمانی شاید اتفاق نامطلوبی برای یک دستگاه بیفتد؛ در نتیجه، پیش از اینکه این مشکل سبب اختلال یا تأخیر در پروسه تولید شود، جلوی آن را خواهند گرفت.
۸. مدیریت ناوگان
توسط IoT، شرکت‌های حمل‌ونقل می‌توانند سفر وسایل نقلیه و رفتار راننده‌ها را بهتر رصد کنند. در این وضعیت، رواج تلفنهای هوشمند در بین راننده‌ها، این کاربردهای IoT را تسهیل کرده است.
رناود می‌گوید: «افراد زیادی از بسته‌های حسگر که مثلا در آیفون وجود دارد، استفاده می‌کنند؛ می‌توان از این حسگرها برای انجام تعدادی تحلیل‌ها بهره گرفت. برای نمونه، می‌توان ده‌هاهزار راننده‌ای را که از پورت‌های OBD2 همراه با دانگل استفاده می‌کنند، ردیابی نمود.»
۹. سلامتی
مچ‌بند‌های ثبت اطلاعات سلامتی، پیوسته امیدبخشِ برنامه‌های سلامتی بوده‌اند. امروز به‌‌لطف IoT می‌توان از اطلاعات مشابه برای اطلاع‌رسانی به مراکز درمانی و شرکت‌های بیمه بهره گرفت. پایش بیماران در هر لحظه و متصل‌کردن آنها به دستگاه‌های پزشکی، بازار IoT را در بخش‌ی پزشکی پیشرفت داده است. تعدادی از شرکت‌های پژوهشی پیش‌بینی کرده‌اند که ارزش IoT در بحث سلامتی تا سال ۲۰۲۲ به ۴۰۰ میلیارد دلار خواهد رسید.
۱۰. خرده‌فروشی
کاربرد IoT در خرده فروشی، می‌کوشد تا موفقیت تجارت الکترونیک را به تجارت فیزیکی منتقل کند. می‌توان از امواج رادیویی برای ارسال اطلاعات محصول به تلفن هوشمندِ متصدی فروش بهره گرفت. ضمناً، می‌توان اطلاعات محلی را هنگامی که مشتریان در اطراف فروشگاه هستند، برای آنها ارسال کرد. امروزه، فناوری‌هایی مثل RFID و بلوتوث با صرف انرژی پایین، اتصال محصولات را به شبکه آسان‌تر کرده‌اند و گزینه‌های بی‌تعدادی برای تحلیل رفتار مشتری، تبلیغات هوشمند و تسهیل پروسه خریدوفروش، پیش روی صاحبان کسب‌وکار قرار داده‌اند.
