امروزه کودکان بیشتر وقت خود را در فضای مجازی می‌گذرانند. آنها مثل بزرگ‌ترهایشان از اینترنت برای برقراری ارتباط با دوستانشان، یادگیری و سرگرمی استفاده می‌کنند. فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به کودکان و نوجوانان این موقعیت را می‌دهد که ابراز وجود کنند و برای خودشان هویت داشته باشند. این فضا موقعیت‌هایی را برای کودکان و نوجوانان فراهم می‌کند، اما باید به فکر ایمنی آنها هم باشیم. حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی یکی از مسائلی می‌باشد که توجه بیشتر متخصصان سلامت کودک را هم به خود جلب کرده است. در این مقاله، راجع به این مسئله و راه‌های محافظت از کودکان نوشته‌ایم.
حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی یعنی چه؟
حریم خصوصی در فضای آنلاین یا حریم خصوصی دیجیتال یعنی اطلاعات و اطلاعات شخصی و مالی افراد و هرآنچه در اینترنت می‌بینند و جست‌وجو می‌کنند خصوصی باقی بماند و هیچ‌کس بی‌اجازه به آنها دسترسی نداشته باشد. این مسئله هم به بزرگ‌سالان مربوط می‌گردد.و هم به کودکان. همگی باید به مقدار اطلاعاتی که در فضای آنلاین و شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذاریم آگاه باشیم، اما حریم خصوصی کودکان در این فضا اهمیت بیشتری دارد.
علل اهمیت محافظت از حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی
طبق آخرین گزارش شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، حمایت از حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی به معنی اقدام در جهت منافع آنها و جدی‌گرفتن نظراتشان درباره این مسئله است. حمایت از حریم خصوصی کودکان در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به ۳ علت اهمیت دارد که در ادامه، هرکدام را توضیح داده‌ایم.
۱. کودکان عصر دیجیتال باید سواد دیجیتال داشته باشند
کودکان امروزی اولین نسلی هستند که در عصر دیجیتال متولد شده‌اند، در نتیجه باید طوری تربیت شوند که به مسائل مهم فضای مجازی و سواد رسانه‌ای آگاه باشند. در فضای مجازی هم مثل دنیای واقعی برای کودکان خطراتی وجود دارد که نباید از آنها غافل شد.
برحسب گزارشی که شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژانویه ۲۰۲۱ منتشر کرد، استفاده کودکان از شبکه‌های اجتماعی در سنین ۹ تا ۱۲ سال ۲ برابر می‌گردد.و در این سنین حدود ۴۰درصد از کودکان در چندین شبکه اجتماعی عضو هستند. طبق این آمار، تماس‌های آنلاین نوجوانان در دوران دبیرستان به‌روش متوسط ۲ برابر می‌گردد.
طبق این مطلب، روزبه‌روز به تعداد کودکانی که هویت دیجیتالی‌شان قبل از تولد ساخته می‌گردد. افزوده می‌گردد. امروزه اغلب والدین دوست دارند تصاویر سونوگرافی بچه‌هایشان قبل از تولد را هم در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی منتشر کنند. حدود ۸۰درصد از کودکانی که در کشورهای پیشرفته زندگی می‌کنند تا قبل از ۲سالگی ردپای دیجیتالی دارند.
۲. افزایش حضور کودکان در فضای مجازی با شیوع کرونا
برحسب گزارش شورای حقوق بشر سازمان ملل، همه‌گیری کرونا سبب شده می‌باشد که کودکان بیشتر از قبل در شبکه‌های اجتماعی حضور پیدا کنند. مثلا فعالیت روزانه حساب‌های کاربری کودکان در فیس‌بوک از ماه مارس تا سپتامبر سال ۲۰۲۰، ۳۵۰درصد بیشتر شده است.
تعطیلی مدارس در این دوران سبب شده می‌باشد که حدود ۹۰درصد دانش‌آموزان سراسر جهان به یادگیری آنلاین روی بیاورند. دانلود برنامه‌های آموزشی در آخرین سال ۲۰۱۹ حدود ۹۰درصد بیشتر شده است.
۳. کودکان در فضای آنلاین آسیب‌پذیرترند
یکی از مهم‌ترین مسائل راجع به کودکان، ذخیره‌سازی و دیجیتالی‌کردن اطلاعات آموزشی‌شان است. مهم‌ترین اطلاعات آموزشی کودکان عبارت‌اند از:
- ویژگی‌های فکری؛
- مسیر یادگیری؛
- امتیازها و نمرات؛
- زمان‌های پاسخگویی به سؤالات و امتحانات؛
- صفحات اینترنتی و ویدئوهای آموزشی که کودکان دیده‌اند.
با اینکه فضای آنلاین فواید بی‌تعدادی برای کودکان دارد، خطراتی مثل قلدری سایبری یا جمع‌آوری اطلاعات شخصی کودکان هم وجود دارند. علاوه بر این، شاید شرکت‌های تبلیغاتی از کودکان به‌عنوان مخاطبانی که نمی‌توانند تبلیغات و محتوا را از هم تشخیص بدهند سوءاستفاده کنند.
آسیب‌های فضای مجازی فقط به دوران کودکی بچه‌ها محدود نمی‌گردد.و شاید بر سلامت روانی و جسمی آنها در بزرگ‌سالی هم اثر بگذارد.
چگونه از حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی محافظت کنیم؟
در فایده اینترنت و فضای مجازی برای کودکان هیچ شکی نیست، اما باید از حریم خصوصی آنها در این فضا حفاظت کرد. به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی در اینترنت شاید با مخاطراتی همراه باشد، در نتیجه آموزش تصمیم‌گیری درست و طرز جلوگیری از این خطرات به کودکان اهمیت بسیاری دارد. در ادامه، ۸ راهکار برای محافظت از حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی را می‌گوییم.
۱. با کودکان درباره معنی حریم خصوصی صحبت کنید
برای اینکه به فرزندانتان کمک کنید از اطلاعات شخصی و حریم خصوصی‌شان محافظت کنند، باید با آنها درباره معنای این اصطلاحات و علت اهمیتشان صحبت کنید.
حفاظت از حریم خصوصی به این معنمی‌باشد که از چنین اطلاعاتی محافظت کنید:
- چه کسی هستید؛
- شغلتان چیست؛
- چه فکر می‌کنید؛
- به چه چیزهایی اعتقاد دارید.
اطلاعات شخصی یعنی اطلاعاتی که از طریق آنها می‌توان کسی را شناسایی کرد. مهم‌ترین اطلاعات شخصی کودکان در فضای آنلاین عبارت‌اند از:
- نام؛
- نشانی؛
- آدرس ایمیل؛
- شماره تلفن؛
- نام مدرسه؛
- تاریخ تولد؛
- تصاویر شخصی.
ضروری می‌باشد که به کودکان یاد بدهید با محافظت از اطلاعات شخصی می‌توانند از حریم خصوصی‌شان محافظت کنند. اطمینان حاصل کنید فرزندانتان می‌دانند که رفتارشان در فضای آنلاین چگونه بر حریم خصوصی‌شان تأثیر می‌گذارد. آنها را تشویق کنید که هر چیز مشکوکی مثل پیام‌های گمنام را به شما یا افراد مورداعتمادتان گزارش کنند.
۲. درباره ردپای دیجیتال با کودکان حرف بزنید
شبکه‌های اجتماعی برای کودکان مزایای بسیاری دارند. آنها توسط این شبکه‌ها کارهای زیادی می‌توانند انجام بدهند، مثل ارتباط با خانواده و دوستان یا کشف طرحهای نو. با اینکه این، کودکان باید بدانند که ممکن است ردپای دیجیتالی‌شان تا ابد در اینترنت باقی بماند. باید به آنها بگویید که ممکن است حذف اطلاعات پس از به‌اشتراک‌گذاری، کار خیلی راحتی نباشد.
اطمینان حاصل کنید که فرزندانتان تفاوت اطلاعاتی که اشتراک‌گذاری‌شان در فضای آنلاین مناسب است و آنچه را که باید خصوصی بماند می‌دانند. گاهی نیازی نیست که کودکان اطلاعاتشان را در فضای آنلاین منتشر کنند، با این حال اغلب بسترهای آنلاین برای تشکیل حساب کاربری به اطلاعات شخصی می‌خواهند.
دقیق بررسی کنید که اشتراک‌گذاری کدام اطلاعات لازم است (مثل نام و اطلاعات تماس) و کدام اطلاعات برای تشکیل حساب کاربری ضروری نیستند (مثل تاریخ تولد، آدرس و جنسیت). شاید بعضی از سایت‌ها از اطلاعات شخصی برای اهداف دیگر مثل بازاریابی یا تبلیغات هم استفاده کنند.
کودکانی که از پیامدهای احتمالی رفتار آنلاین خود آگاه‌اند، بهتر درباره اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی تصمیم می‌گیرند، در نتیجه نباید از این مسئله غافل شوید.
۳. به کودکان یاد بدهید که رمز عبور قوی برگزینند
باید به فرزندانتان یاد بدهید که رمز عبور قوی برای ایمن‌نگه‌داشتن اطلاعات شخصی‌شان مهم است. ضمناً اطمینان حاصل کنید که می‌دانند رمز عبور را نباید در مدرسه یا فضای آنلاین به کسی گفت.
آموزش روش‌های انتخاب رمز عبور به کودکان کمک می‌کند که برای حساب‌های کاربری‌شان رمزهایی قوی برگزینند.
برای هر حساب کاربری یک رمز عبور انتخاب کنید. بهترین رمز عبور از چند کلمه تشکیل شده و ترکیبی از حروف بزرگ و کوچک، اعداد و کاراکترهای خاص است. از استفاده از تاریخ تولد، نام خود یا یکی از اعضای خانواده یا حیوان خانگی‌تان خودداری کنید.
علاوه بر این، در بیشتر شبکه‌های اجتماعی امکان احراز هویت دومرحله‌ای وجود دارد. برای افزایش امنیت فرزندانتان این امکان را هم فعال کنید.
۴. به فرزندانتان استفاده ایمن از وسایل الکترونیکی را یاد بدهید
کودکان اطلاعات شخصی بسیاری را در تلفن همراه، تبلت یا لپ‌تاپ ذخیره می‌کنند، در نتیجه لازم است نکات ایمنی برای محافظت از این اطلاعات را رعایت کنند.
برای تمام دستگاه‌های الکترونیکی پین‌کد یا رمز عبور بگذارید. به فرزندانتان یاد بدهید که اگر از دستگاه الکترونیکی‌شان محافظت نکنند، بقیه می‌توانند بدون اجازه به حساب‌های کاربری، پیام‌های خصوصی یا عکس‌های شخصی‌شان دسترسی پیدا کنند. غیرفعال‌کردن مکان‌نمای این وسایل هم از موارد دیگر موارد مهم برای نگهداری امنیت کودکان است.
اطمینان حاصل کنید که فرزندانتان برنامه‌ها را فقط از منابع معتبر دانلود می‌کنند. باید درباره برنامه‌هایی که با اطلاعات مکانی یا مالی سروکار دارند، حساسیت بیشتری به خرج بدهید. ضمناً باید بدانید که فرزندانتان از چه برنامه‌هایی استفاده می‌کنند و چه اطلاعاتی در این برنامه‌ها منتشر کرده‌اند.
۵. تنظیمات حریم خصوصی را مرتب بررسی کنید
تنظیمات حریم خصوصی در تمام سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی مهم است، چون اغلب اطلاعات شخصی به راه‌هایی جمع‌آوری می‌شوند که توقع ندارید. فورا پس از ساخت حساب کاربری برای فرزندانتان، به بخش تنظیمات حریم خصوصی بروید و آن را به‌توجه ویرایش کنید. توجه کنید که در شبکه‌های اجتماعی چه کسانی می‌توانند مطالب و تصاویر فرزندانتان را ببینند و چه کسانی می‌توانند برای آنها پیغام بگذارند.
به فرزندانتان روش تنظیم حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی را یاد بدهید و نسبت به آنها کمک کنید درباره‌اش تصمیم بگیرند.
۶. به تبلیغات آنلاین توجه کنید
تبلیغات آنلاین شکل‌های گوناگونی دارد، مثل بازاریابی مستقیم یا تبلیغات رفتاری آنلاین. شرکت‌ها می‌توانند با حمع‌آوری اطلاعات راجع به کودکان مثل رفتارشان در فضای آنلاین یا بازی‌ها و محصولات محبوبشان، مشخصات دقیق آنها را به دست بیاورند.
کنترل کوکی‌ها و افزونه‌های مرورگر روش مناسبی برای محافظت از حریم خصوصی کودکان در فضای آنلاین است. اینگونهی می‌توانید مقدار اطلاعاتی را که شرکت‌های تبلیغاتی از فرزندانتان دریافت می‌کنند محدود کنید.
۷. مراقب رفتار خودتان در فضای آنلاین باشید
اطلاعاتی که درباره کودکان در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنید، سبب تشکیل ردپای دیجیتالشان می‌گردد. فراموش نکنید که وقتی اطلاعاتی را در فضای آنلاین منتشر می‌کنید، می‌توان از آن به راه‌هایی استفاده کرد که فکرش را هم نمی‌کنید.
برای محافظت از حریم خصوصی کودکان در فضای آنلاین باید پیش از اشتراک‌گذاری هر نوع اطلاعات درباره آنها، این سؤال‌ها را از خودتان بپرسید:
- چه کسی این اطلاعات را خواهد دید؟
- آیا من و فرزندم با اینکه این افراد تصویر یا اطلاعات فرزندم را در اختیار داشته باشند مشکلی داریم یا نه؟
- به‌نظر من استفاده از این اطلاعات و تصاویر برای اهداف گوناگون اِشکالی دارد یا نه؟
- آیا می‌توانم از اطلاعات فرزندم محافظت کنم؟
۸. مراقب کلاهبرداری‌های اینترنتی باشید
با فرزندانتان درباره فیشینگ و کلاهبرداری اینترنتی صحبت کنید. به او یاد بدهید که روی لینک‌های گمنام کلیک نکند و مراقب پیام‌های جعلی و دروغین باشد.
سخن پایانی
با توسعه شبکه‌های اجتماعی، محافظت از حریم خصوصی کودکان در فضای آنلاین اهمیت بیشتری یافته است. این مسئله مختص کشور ما نیست و در همه‌جای دنیا از آن صحبت می‌گردد.
باید با فرزندانتان درباره آنچه در فضای مجازی انجام می‌دهند راحت و صمیمی صحبت کنید. اطمینان حاصل کنید که در شبکه‌های اجتماعی خطری فرزندتان را تهدید نمی‌کند. به او بگویید که اگر در فضای آنلاین برایش مشکلی پیش بیاید، می‌تواند از شما یا افراد مورداعتمادتان کمک بخواهد.
