اغلب نرم‌افزارهایی که روزانه با آنها کار می‌کنید خدمات خود را در محیطی مجازی به‌نام فضای ابری عرضه می‌کنند. مثلا هنگامی که جیمیل خود را باز می‌کنید، وارد فضایی شده‌اید که بخشی فضای ابری گوگل به‌نام گوگل کلود است. در این مقاله درباره رایانش ابری، کاربردها، مدل‌ها و معایب و مزایاش به زبان ساده گفتگو می‌کنیم.
رایانش ابری چیست؟
خیال کنید جایی وجود داشته باشد که بتوان در آن هر داده‌ای را ذخیره کرد. خب نام چنین جایی در زبان متخصصان اینترنت، ابر (Cloud) است. اما ابر در فضای اینترنت فقط برای ذخیره‌کردن داد‌ها به کار نمی‌رود. شما می‌توانید به هرکس دیگری هم به این فضای ابری دسترسی بدهید. یعنی شما انباری اشتراکی تشکیل کرده‌اید که هرکس با هر دستگاهی می‌تواند به آن متصل شود و از اطلاعات ذخیره‌شده در آن استفاده کند.
رایانش ابری نام عمومی خدماتی می‌باشد که شرکت‌های دارنده فضای ابری عرضه می‌کنند. فضای ابری نیاز به سخت‌افزار و نرم‌افزارهایی دارد تا بتواند خدمات عرضه کند. پروسه ذخیره، پردازش، دسته‌بندی، شناسایی و عرضه خدمات به کاربرانی که از فضای ابری استفاده می‌کنند، رایانش ابری نامیده می‌گردد.
انواع رایانش ابری
رایانش ابری را می‌توان به ۳ دسته کلی تقسیم کرد که در ادامه درباره هرکدام توضیح خواهیم داد.
۱. ساس (SaaS)
ساس برنامه یا نرم‌افزاری می‌باشد که در فضای ابری کار می‌کند و شما توسط مرورگر خود یا رابط کاری نرم‌افزار می‌توانید به آن دسترسی پیدا کنید. این نرم‌افزار یا برنامه مناسب اغلب خدمات متنوعی به شما عرضه می‌کند و گاهی برای این خدمات از شما حق اشتراک دریافت می‌کند. این مدل از رایانش ابری خیلیشایع است. مثلا برنامه‌های مناسب بانک‌ها، درگاه‌های پرداخت و نرم‌افزارهای تماشای آنلاین فیلم یا ویدئو از این نوع رایانش ابری بهره می‌برند.
۲. پاس (PaaS)
پاس مختص برنامه‌نویسان است. در این مدل، همه امکانات موردنیاز برنامه‌نویسان در فضایی ابری قرار گرفته است و آنها با یک رابط کاربری به آن دسترسی پیدا می‌کنند.
در مدل پاس، فراهم‌کننده ابر میزبان همه چیزهای موردنیاز برنامه‌نویسان است. از سخت‌افزارها گرفته تا نرم‌افزارهای لازم همه در اختیار برنامه‌نویس قرار می‌گیرند تا برنامه خود را بسازد و آن را اجرا، به‌روز و عیب‌یابی کند. اغلب این فضاهای ابری پس از ساخته‌شدن یک برنامه و اجرای آن، میزبان آن برنامه هم شناخته می‌شوند. مثل این می‌باشد که شما زمینی با امکانات کامل در اختیار یک معمار یا مهندس قرار دهید و او ساختمانی در زمین شما بسازد.
۳. یاس (IaaS)
در این مدل، فضای ابری محیطی برای کسب‌وکارها فراهم می‌کند تا فعالیت‌های شغلی خود را در فضای ابری مدیریت کنند. در این روش فضای ابری از ماشین‌ها یا سرور‌های مجازی برای عرضه خدمات استفاده می‌کند و کاربر می‌تواند ماشین مجازی را بر حسب نیازهای خود تنظیم کند. سرویس‌های وب آمازون و مایکروسافت آزور ۲ نمونه از مدل یاس هستند.
هزینه رایانش ابری چقدر است؟
هزینه رایانش ابری به مدل و مقدار بهره‌برداری بستگی دارد. تعدادی از خدمات اولیه استفاده از فضای ابری رایگان هستند، اما برای دسترسی به تمام خدمات باید هزینه کنید.
سایر موجباتی که بر هزینه نهایی تأثیرگذارند عبارت‌اند از:
- تعداد کاربران؛
- طرز عرضه خدمات؛
- مقدار خدمات نگهداری و پشتیبانی فنی.
مزایای رایانش ابری
دهه‌همی‌باشد که رایانش ابری در جهان استفاده می‌گردد. این استفاده طولانی‌مدت نشانه مزایای مهم این فضا برای کاربرانش است. در این بخش ۳ برتری اساسی فضای ابری و رایانش ابری را توضیح می‌دهیم.
۱. کاهش هزینه
مهم‌ترین برتری رایانش ابری، کاهش هزینه‌های کسب‌وکار است. وقتی شرکتی از خدمات رایانش ابری بهره می‌برد، در بخش‌های گوناگون صرفه‌جویی کرده است. مثلا فضای ابری:
- شما را از خرید سخت‌افزارهای گران‌قیمت و حجیم ذخیره‌سازی بی‌نیاز می‌کند.
- رایانش ابری به شما امکان می‌دهد اطلاعات ارزشمند خود را حفظ و کنترل کنید.
- دیگر احتیاجی به استخدام تیم بزرگی از متخصصان فناوری اطلاعات ندارید و متخصصان شرکت عرضه‌دهنده فضای ابری کارهای لازم را انجام می‌دهند.
۲. دسترسی آسان به اطلاعات
ذخیره اطلاعات در فضای ابری به شما امکان می‌دهد در هر زمان و مکانی به آنها دسترسی داشته باشید. تنها چیزی که نیاز دارید دسترسی به اینترنت است. این یعنی کاربران دیگر احتیاجی به حمل‌کردن انواع سخت‌افزارهای ذخیره‌کننده ندارند و هر زمان بخواهند با چند کلیک به اطلاعات لازم دسترسی پیدا می‌کنند. این دسترسی آسان به داده به شما در جایگاه مدیر امکان می‌دهد که بتوانید از راه دور بر فعالیت‌های شغلی نظارت کنید و به کارمندان شما امکان می‌دهد که دورکاری کنند. به مشتریان شما هم امکان می‌دهد از خدمات کسب‌وکار شما در هر زمان و مکانی بهره‌مند شوند.
۳. حفاظت از اطلاعات و احیای آنها
ازبین‌رفتن اطلاعات یکی از دلواپسی‌های جدی هر کسب‌وکاری است. ذخیره اطلاعات در فضای ابری و پردازش آنها با رایانش ابری احتمال ازبین‌رفتن اطلاعات را به حداقل می‌رساند. حتی اگر سیستم‌های شرکت شما از کار بیفتند، اطلاعات ارزشمند شما کماکان در دسترس خواهند بود. اگر هم حادثه‌ای پیش آمد که کسب‌وکارتان را مختل کرد، فضای ابری کماکان از اطلاعات شما حفاظت خواهد کرد و حتی اگر این اطلاعات پاک شوند، امکان احیای آنها در فضای ابری وجود دارد.
معایب رایانش ابری
به‌رغم مزایای مهم رایانش ابری، شاید این مدل از خدمت‌رسانی معایب و مشکلاتی هم داشته باشد که در ادامه درباره‌شان توضیح داده‌ایم.
۱. امنیت فضای ابری
امنیت بزرگ‌ترین دغدغه شرکت‌های عرضه‌دهنده خدمات ابری است. هک‌شدن رابط کاربری، نشت اطلاعات و افشای اطلاعات مهم همچون این دلواپسی‌ها هستند. ضمناً مسائلی مثل حریم خصوصی و اینکه چه کسی باید به اطلاعات خصوصی یا حساس در فضای ابری دسترسی داشته باشد از موضوعات مهم دیگر است.
۲. مشکلبودن پیش‌بینی هزینه‌ها
نیازهای گوناگون امکان پیش‌بینی هزینه‌های استفاده از رایانش ابری را مشکل می‌کنند. از طرفی خدمات گوناگون و ضروری فضای ابری و کارکردهای به‌هم‌پیوسته این فضا شاید هزینه‌ها را افزایش دهند. همه اینها سبب می‌شوند پیش‌بینی هزینه‌های استفاده از این فضا سخت‌تر شود.
۳. کمبود نیروی کار متخصص
با افزایش استفاده از فضای ابری، شرکت‌های عرضه‌دهنده این خدمات برای یافتن متخصصان کافی و پیشرفت ابزارهای لازم دچار مشکل شده‌اند. این مشکلات روی کیفیت خدمت‌رسانی آنها به مشتریان در حال افزایش تأثیر منفی می‌گذارد.
۴. کاهش امکان نظارت
ویژگی‌های فضای ابری امکان نظارت و کنترل را کاهش می‌دهند، زیرا هرکس در سازمان شما از هرکجا می‌تواند به این فضا دسترسی داشته باشد و این یعنی کاهش نظارت بر رایانش ابری.
۵. مشکلات راجع به قوانین کسب‌وکار
انتقال اطلاعات شرکت به فضای ابری، پیچیدگی‌های حقوقی و قانونی جدیدی را تشکیل می‌کند. گاهی اوقات قوانین حاکم بر کسب‌وکار مانع از انتقال اطلاعات خاص به فضای ابری می‌شوند. گاهی هم تضمین‌های خاصی برای پروسه انتقال داده لازم می‌باشد که کار را پیچیده می‌کند.
۶. سرعت کارکرد فضای ابری
شرکت عرضه‌دهنده وظیفه بسزایی در سرعت کارکرد فضای ابری دارد، اما سرعت اینترنت هم وظیفه بسزایی بازی می‌کند. کاهش سرعت اینترنت، قطعی یا شلوغی بیشتر از حد فضای ابری می‌تواند روی سرعت تأثیر منفی بگذارد.
۷. بازگشت اطلاعات از فضای ابری به فضای محلی
اگر به هر علتی شرکتی بخواهد اطلاعات خود را ازفضای ابری خارج کند، کار آسان و کم‌هزینه‌ای نخواهد بود. انتقال اطلاعات از فضای ابری به فضای محلی کاری پیچیده است و هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده زیادی در پی خواهد داشت.
۸. انتقال داده از یک فضای ابری به فضای ابری دیگر
این مسئله هم مثل مورد قبل مشکلات زیادی تشکیل می‌کند، از مشکلات فنی گرفته تا مشکلات حقوقی و قانونی، پروسهی که زمان‌بر و پرهزینه خواهد بود.
امنیت رایانش ابری
همان‌طور که اشاره کردیم، امنیت در رایانش ابری مسئله‌ای بحث‌برانگیز و پیچیده است. فضای ابری می‌تواند عمومی یا خصوصی باشد. درباره فضای ابری خصوصی موضوع خیلی پیچیده نیست، زیرا تعداد مشخصی از افراد به فضا دسترسی دارند. اما در فضای ابری عمومی که تعداد کاربران خیلیزیاد است، موضوع امنیت اهمیت بیشتری دارد.
در رایانش ابری عمومی، شرکت عرضه‌کننده خدمات زیرساخت‌های خود را غیرمستقیم در اختیار تعداد زیادی کاربر قرار می‌دهد. در این میان شاید تعدادی کاربران هکرهایی باشند که فضای ابری را هدف بگذارندیا از آن برای پیشبرد اهداف خود سوءاستفاده کنند.
در نتیجه برای تأمین امنیت در عین حفظ محرمانگی، کار سختی پیش روی متخصصان این حوزه است. در نهایت وظیفه تأمین امینت بر عهده شرکت‌های عرضه‌کننده رایانش ابری و هم سایر کسب‌وکارهایی می‌باشد که از این فضا استفاده می‌کنند. هر دو طرف باید موارد زیادی را رعایت کنند تا امینت لازم تأمین شود.
برای استفاده از رایانش ابری به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
در صورتی که نیت استفاده از رایانش ابری را دارید، بد نیست نخست این سوالات را که بیشتر درباره محرمانگی و امنیت اطلاعات هستند از شرکت عرضه‌دهنده فضای ابری بپرسید.
- چه کسی می‌تواند اطلاعات من را ببیند؟
- آیا اطلاعات من در سرور‌های گوناگون و مکان‌های پرتعداد ذخیره شده‌اند تا از دستبرد به یک مکان ایمن بمثل؟
- چه سیاست‌هایی برای حفاظت از اطلاعات وجود دارد؟
- دقیقا چه کارهایی برای حفاظت از اطلاعات من انجام می‌شوند؟
- کلید‌های امنیتی لازم برای دسترسی به اطلاعات چگونه نگهداری می‌شوند؟
- در صورت حمله سایبری، اطلاعات من چگونه احیا می‌شوند؟
- چه گواهی‌ها و تأییدیه‌های امنیتی‌ای دارید؟
- از آخرین دستورالعمل‌ها و استانداردهای امنیتی تبعیت می‌کنید؟
- هنگام انتقال اطلاعات به فضای شما چه مشکلاتی شاید تشکیل شود؟
- چه نرم‌افزارها و سخت‌افزارهایی برای انتقال اطلاعات ما لازم است؟
- هزینه این انتقال به‌روش تقریبی چقدر خواهد شد؟
برجستهین شرکت‌های عرضه‌دهنده خدمات رایانش ابری در ایران و جهان
در جهان این شرکت‌ها همچون پیشتازان عرضه‌دهنده خدمات رایانش ابری هستند:
- گوگل کلود؛
- آمازون وب سرویس؛
- مایکروسافت آزور؛
- آی‌بی‌ام کلود؛
- علی بابا کلود.
برجستهین شرکت‌های عرضه‌دهنده خدمات رایانش ابری در ایران هم عبارت‌اند از:
- ابرآوران؛
- آسیاتک؛
- ابرآمد؛
- زس؛
- ابر سیگما.
