این‌روزها همه ما از تلفن‌های همراه هوشمند برای رسیدگی به امور هر روز استفاده می‌کنیم، مثل پرداخت قبوض، خرید شارژ، کارت‌به‌کارت‌کردن پول، خرید اینترنتی محصولات گوناگون، بررسی آخرین وضعیت سهام و استعلام چک‌ها. تمام این کارها با کمک برنامک هایی امکان‌پذیرند که روی تلفن‌هایمان نصب کرده‌ایم. همه این برنامک‌ها عضوی از خانواده‌ای بزرگ و روبه‌رشد به‌نام فین تک هستند، یعنی فناوریهای مالی که زندگی را برای ما آسان کرده‌اند. در این مقاله با معنی فینتک، تاریخچه، امنیت و آینده آن در جهان و ایران آشنا می‌شوید.
فین تک چیست؟
فین تک از ترکیب دو واژه مالی (Financial) و فناوری (Technology) ساخته شده است. پس فینتک به‌معنی فناوری مالی است. این عبارت برای بیان فناوری‌هایی به کار میرود که حوزه تبادلات مالی را در سال‌های اخیر متحول کرده‌اند. فناوری‌هایی که نحوه خرید، انتقال پول، سرمایه‌گذاری و وام‌گرفتن ما را تغییر داده‌اند. ضمناً بخشی از فینتک به حوزه پرسروصدای رمزارزها مربوط میگردد. به‌روش کلی هدف این فناوری‌ها دسترسی سریع‌تر و بدون واسطه ما به منابع مالی و مدیریت یا انتقال آنهاست.
تاریخچه فین تک
واژه فینتک امروزی گویا، اما ریشه آن را باید در کارت‌های اعتباری جست که اولین بار در دهه ۵۰ میلادی ارائه شدند. عابربانک‌ها، مبادلات سهام الکترونیکی و مبادلات سهام آنلاین از دیگر تحولات حوزه فین تک به شمار می‌جریان.
در نخستی قرن بیست‌ویکم، این عبارت برای بیان رایانه‌ها و سامانه‌های بانکی به کار می‌رفت که امکان تبادل داده بین شعب گوناگون را فراهم می‌کردند. اما با پیدایش تلفن‌های همراه و پیشرفت اینترنت در سراسر جهان پس از سال ۲۰۱۰، نرم‌افزارها و برنامه‌هایی مناسب ساخته شدند و به مردم امکان انجام کارهایی را دادند که تا پیش از آن تنها توسط بانک‌ها و مؤسسات مالی ممکن بود.
حالا فین تک نظام بانکی و مالی و حتی نظام بیمه سنتی را به چالش کشیده است و استارتاپ های حوزه فین تک در حال رقابت برای عرضه روش‌های جایگزین برای مبادلات مالی هستند.
مثال‌هایی از فین تک
- به رستورانی مراجعه کرده‌اید و پس از صرف غذا، به‌جای استفاده از کارت بانکی، با اسکن‌کردن یک کد هزینه توسط برنامه پرداخت موبایلی کسر و به حساب رستوران واریز میگردد.
- از یکی از خدمات‌دهندگان تاکسی اینترنتی تاکسی گرفته‌اید. هنگام پیاده‌شدن بدون پرداخت پول نقد یا کارت‌به‌کارت‌کردن پول، اعتبار مالی خودکار از حسابتان در درون برنامه به حساب راننده واریز میگردد.
- توسط برنامههای کارگزاران بورس که روی تلفن همراهتان نصب کرده‌اید، وارد بازار بورس می‌شوید و آخرین وضعیت سهامتان را بررسی می‌کنید. می‌توانید بدون نیاز به مراجعه حضوری سهام بخرید یا بفروشید.
- با کمک برنامه پرداخت نصب‌شده روی موبایل در کنار انتقال پول بین کارت‌ها و حساب‌ها، می‌توانید پرداخت قبض، خرید شارژ، پرداخت عوارض و خلافی خودرو، خرید بیمه، خرید بلیط اتوبوس، قطار یا هواپیما هم انجام دهید. همه اینها فقط در یک برنامه در دسترس شماست.
اینها فقط چند مثال از کاربرد گسترده فینتک در زندگی هر روز شما هستند. چیزهایی که هر روز با آنها سروکار دارید، اما شاید نمی‌دانستید که همگی برحسب معنیی به‌نام فین تک تعریف شده‌اند.
فین تک چگونه نظام مالی سنتی را به چالش کشیده است؟
فینتک تحولات بزرگی در بخش تبادلات مالی تشکیل کرده است. می‌دانید این تحولات چگونه نظام مالی سنتی را به چالش کشیده است؟ اگر بخواهیم فقط با ۱ واژه توضیح بدهیم که فین تک چگونه بر روش‌های تجارت سنتی، بانکداری، مشاوره و تبادلات مالی تأثیر گذاشته، آن واژه «اختلال» است.
زمانی نه‌خیلی دور، شما برای هر کار بانکی یا تکنونی باید به مؤسسه یا بانکی مراجعه می‌کردید. مثلا اگر می‌خواستید بیمه بخرید، باید به یکی از شعب بیمه می‌رفتید. می‌خواستید پولی جابه‌جا کنید، باید به بانک مراجعه می‌کردید. حالا این کارها و بیشتر از اینها را با حرکت انگشتان و به کمک برنامه‌ای نصب‌شده در تلفن همراهتان انجام می‌دهید.
فینتک نظام مالی سنتی را که وابر حسب واسطه‌ها بود مختل کرده و سبب نوعی تمرکززدایی شده است. این تمرکززدایی در نهایت به دموکراتیزه‌شدن پروسههای مالی در بخشهای گوناگون و کاهش زمان و هزینه‌های دریافت این خدمات منجر شده است.
کاربران فین تک چه کسانی هستند؟
با توجه به گستردگی فینتک، این حوزه کاربران زیادی را به خود جذب می‌کند. در اصل فین تک بازار بزرگی میباشد که پتانسیل‌های زیادی دارد. کاربران جوان‌تر بیشتر از بزرگ‌سالان و افراد مسن از فناوریهای فین تک استفاده میکنند. علتش هم اشتیاق و هماهنگی بیشتر این رده سنی با فناوریهای جدید است.
ضمناً فین تک راه‌حل‌هایی نوآورانه در اختیار کسب‌وکارها قرار میدهد تا تبادلات مالی‌شان را به روش‌های ارزان‌تر و سریع‌تر انجام دهند. مثلا در گذشته کسب‌وکاری کوچک برای فروش محصولاتش باید به بانک مراجعه و دستگاه کارتخوان نصب می‌کرد، اما امروزه برنامک‌های حوزه فین تک فروش محصولات بدون چنین دستگاهی را ممکن کرده‌اند.
وضعیت مقررات مالی فین تک چگونه است؟
حوزه مالی پیوسته انباشته از انبوهی از قوانین و مقررات بوده است. پس جای تعجب ندارد که با پیدایش فین‌تیک در سال‌های اخیر، دولت‌ها که وضع‌کنندگان قوانین هستند، بیشترین دلواپسی را برای رشد این حوزه دارند. هرچه فناوری بیشتر وارد حوزه تبادلات مالی میگردد. مشکلات قانونی بی‌پیشینه بیشتری هم بروز میکنند.
مثلا دیجیتالی‌شدن حوزه مالی، آسیب‌پذیری در برابر حملات هکری را بیشتر می‌کند. از طرفی تجمیع اطلاعات مصرف‌کنندگان در یک سرور، امکان سوءاستفاده یا دزدی این اطلاعات را بیشتر می‌کند. حال این پرسش مطرح میباشد که در صورت بروز چنین وقایعی، چه کسانی مسئول‌اند؟ چه کسانی باید خسارت‌ها را جبران کنند و چگونه؟ بانک مقصر است یا شرکت فین‌تکی که بین بانک و کاربران واسطه بوده؟
مشکل دیگر تفاوت کارکردی فناوریهای فین تک با قوانین است. فناوری می‌خواهد تبادل را در سریع‌ترین زمان ممکن انجام دهد، اما قوانین سخت‌گیرانه دنبال شفافیت حداکثری در بخش مالی هستند. همین تفاوت سبب بروز مشکل میگردد. مثلا شرکت زنفیتز که بیشتر از ۱میلیارد دلار ارزش‌گذاری شده است، با نقض قوانین ایالت کالیفرنیا به کارگزاران غیرمجاز اجازه پذیره‌نویسی بیمه‌نامه و مبادلات سهام داد. این نقض ناخواسته قوانین برای شرکت جریمه سنگین ۷میلیون‌دلاری در پی داشت.
به‌رغم این سختی‌ها، شرکتهای فینتک در حال یافتن روش‌های مناسب برای اعمال قوانین و مقررات هستند. ضمناً وضع‌کنندگان قوانین هم در حال به‌روزرسانی و مناسبکردن مقررات با نیازهای دنیای مالی جدید‌ند.
فین تک چقدر امن است؟
امنیت از موارد دیگر چالش‌های مهم فین تک است. در این حوزه پول به مقدار زیاد جابه‌جا میگردد.و اطلاعات ارزشمند و حساسی مثل اطلاعات حساب‌های بانکی و اطلاعات شخصی کاربران وجود دارد، پس ناامنی خسارت‌های جبران‌ناپذیری در پی خواهد داشت. در نتیجه موفقیت استارتاپ های فین تک به تأمین امنیت عجین شده است. اگر از امنیت یک برنامه پرداخت مطمئن نباشید، آیا حاضرید از آن استفاده کنید؟
همان‌طور که جهان ما بیشتر دیجیتالی میگردد. خطرات و تهدید‌های امنیتی در این حوزه هم افزایش می‌یابند. هک‌های اخیر صورت‌گرفته در بخش مبادلات بیت کوین به‌مناسبی این خطرات را نشان داد.
شرکتهای فعال در این حوزه می‌کوشند فناوریهای خود را امن نگه دارند. با این وجود در دنیای دیجیتال، امنیت معنیی مطلق نیست. هیچ‌کس نمی‌تواند امنیت صددرصدی را تضمین کند. پس عاقلانه خواهد بود اگر بخواهیم با فناوریهای فینتک محتاطانه برخورد کنیم، به‌ویژه که تعدادی بسترهای فین تک قوانین و مقررات را نقض میکنند یا به آنها بی‌توجه هستند.
هم اکنون با درنظرگرفتن گستردگی این حوزه، هیچ درکی از اینکه فین تک چقدر امن است نداریم. در یک نظرسنجی، ۷۱درصد کاربران موافقت خود را با این جمله اعلام کردند: «من دلواپس امنیت اطلاعات شخصی خود هنگام معامله آنلاین هستم».
آینده فین تک
از سال ۲۰۱۰ که فین تک به شکل امروزی پیدایش کرده، پیوسته در حال رشد بوده است. برحسب آمارها، تا سال ۲۰۱۹ حدود ۶۴درصد جمعیت جهان از فناوریهای فینتک استفاده می‌کردند. بانک‌ها و شرکتهای بزرگ مالی یا استارتاپ های فین تک را می‌خرند یا فناوریهای فینتک خود را به بازار عرضه میکنند.
هم اکنون، بازار فینتک به‌ترتیب در آمریکا، آسیا و اروپا بیشترین رشد را داشته است. با این وجود کماکان پتانسیل زیادی برای رشد وجود دارد. با همه‌گیری ویروس کرونا، نیاز به استفاده از خدمات مالی از راه دور و غیرحضوری هم افزایش یافت و به نیاز جامعه برای استفاده از فناوریهای فین تک دامن زد. هم اکنون اغلب افراد و کسب‌وکارها برای مبادلات مالی خود به فناوریهای فین تک وابسته هستند. گویا فینتک در آینده به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی مالی هر روز ما تبدیل خواهد شد.
فین تک در ایران
فین تک در ایران هم طی سال‌های اخیر رشد و پیشرفت زیادی داشته است. انواع برنامک‌های پرداخت از سوی استارتاپ‌ها و شرکت های فین تک در ایران ارائه شده‌اند. تعدادی از آنها وابر حسب بانک‌های بزرگ کشور هستند. ضمناً سازمان‌ها و نهادهای دولتی کشور هم در حال عرضه برنامک‌های مخصوص خودشان هستند که همزمان با عرضه خدمات دولتی، امکان پرداخت مستقیم یا با واسطه درگاه بانکی را به کاربران می‌دهند.
علاوه بر این برنامک‌ها، استفاده از کد‌های دستوری (ussd) هم در کشور رونق زیادی گرفته است. کدهایی که استفاده از آنها بدون نیاز به اینترنت هم شاید.
سوالاتی شایع
۱. فین تک چیست؟
عبارتی میباشد که برای بیان طیف وسیعی از فناوریهای حوزه مالی به کار میرود. از برنامههای پرداخت گرفته تا برنامههای خرید بیمه، مبادله سهام و مدیریت و مبادله رمزارزها.
۲. آیا فینتک فقط به خدمات بانکداری مربوط میگردد.
خیر، فین تک در کنار خدمات بانکداری، بخشهای دیگری از حوزه مالی مثل بازار بورس، بیمه و مالیات و وام را هم پوشش میدهد.
۳. شرکتها و استارتاپ های حوزه فین تک چگونه درآمد کسب میکنند؟
بر حسب نوع خدمات و دولتی یا خصوصیبودن، روش کسب درآمد گوناگون است. مثلا برنامههای پرداخت هزینه تسهیل مبادلات مالی را از طرفین دریافت میکنند یا بهازای دریافت مبلغ، تعدادی از خدمات مالی را به کاربران عرضه میکنند.
۴. آیا فین تک امن است؟
امینت کامل در فضای دیجیتال وجود ندارد. با این وجود شرکتهای عرضهکننده خدمات فینتک در تلاشاند که امینت کافی برای انجام تبادلات مالی را فراهم کنند تا کاربران را ترغیب به استفاده از خدماتشان کنند.
