قلدری سایبری یکی از مشکلات رو به رشد اجتماعی می‌باشد که در فضای اینترنت اتفاق می‌افتد. تحقیقات نشان می‌دهد که از هر ۵ نوجوان یکی قربانی زورگیری سایبری بوده و ۵۹درصد نوجوانان در فضای مجازی آزار و اذیت شده‌اند. قلدری سایبری به‌علل گوناگونی اتفاق می‌افتد، مثلا ظاهر افراد، نژاد، مذهب و جنسیتشان. ضمناً تعدادی از پژوهش‌ها بیانگر آن می‌باشد که دختران بیشتر از پسران قربانی آزار و اذیت در فضای سایبری هستند. قربانیان قلدری مجازی مشغول مشکلات روانی بسیاری می‌شوند. افسردگی، اختلالات خواب و ترس و وحشت تنها بخشی از لطمه‌های روانی برآمده از این پدیده‌اند. در دوران همه‌گیری کرونا، مقدار آزار و اذیت سایبری بیشتر شده است. طبق آمار، در طی این زمان مقدار قلدری سایبری ۷۰درصد بیشتر شده، در نتیجه لازم است درباره این معضل اجتماعی بیشتر بدانیم. در این مقاله، شما را با معنی قلدری سایبری، انواع آن و راه‌های روبرو شدن با آن آشنا خواهیم کرد.
قلدری سایبری چیست؟
قلدری سایبری زمانی اتفاق می‌افتد که کسی توسط اینترنت یکی از این کارها را انجام بدهد:
- دیگری را آزار و اذیت کند؛
- کسی را تهدید کند؛
- سبب شرمساری کسی شود.
تأثیرات منفی قلدری سایبری چیست؟
بیشتر وقت‌ها افراد کم‌سن‌وسال قربانی قلدری سایبری می‌شوند. مسلما شاید از بزرگ‌سالان هم زورگیری سایبری شود. تأثیرات منفی قلدری سایبری از زورگیری عادی بیشتر است. مهم‌ترین تأثیرات منفی قلدری سایبری عبارت‌اند از:
- در قلدری سایبری پیام‌های آزاردهنده به مخاطبان بیشتری می‌رسند.
- کلمات و تصاویر آزاردهنده اغلب در فضای مجازی باقی می‌مثل، حتی اگر شخصی محتوای آنلاین را پاک کند، باز هم شاید اسکرین‌شات آن دست به دست بچرخد.
- قربانیان قلدری سایبری اغلب نمی‌داند چه کسی آنها را آزار می‌دهد، در نتیجه راهی برای پایان‌دادن به این اوضاع ندارند.
- قربانیان آزار و اذیت سایبری دچار مشکلات روانی گوناگونی می‌شوند. مشکلات عاطفی، جسمی، روانی و حتی تحصیلی تنها بخشی از مسائل قربانیان قلدری سایبری هستند.
- کودکانی که آزار و اذیت سایبری می‌شوند، بر اثر استرس برآمده از این پدیده دچار مشکلات جسمی گوناگون هم می‌شوند. معده‌درد، سردرد و بیماری‌های پوستی تنها بخشی از بیماری‌هایی می‌باشد که کودکان در این وضعیت دچارشان می‌شوند.
- عادت‌های غذایی و خواب کودکان هم شاید تحت‌تأثیر قلدری سایبری قرار بگیرند.
- قلدری سایبری بر نمرات دانش‌آموزان هم تأثیر می‌گذارد. قربانیانی که کودک یا نوجوان هستند تمرکز لازم برای درس‌خواندن را ندارند، زیرا این آزار و اذیت تمام وقت و انرژی‌شان را می‌گیرد.
- قلدری سایبری بر عزت‌نفس افراد و احساس ارزشمندبودن آنها تأثیر می‌گذارد. اغلب کودکانی که قربانی زورگیری مجازی می‌شوند، در مدرسه هم از گروه‌های هم‌کلاسی‌ها یا دوستان طرد می‌شوند. این مسئله در نهایت سبب منزوی‌شدن این کودکان می‌گردد.
- وقتی کودک یا نوجوانی در شبکه‌های اجتماعی یا بازی‌های آنلاین آزار و اذیت می‌گردد. شاید احساس ناامیدی کند و شاید فکر کند تنها راه نجات از این عذاب روانی خودکشی است.
انواع قلدری سایبری
امروزه کودکان و نوجوانان زمان زیادی را در فضای مجازی می‌گذرانند. آنها هر روز توسط تلفن‌های همراه هوشمند، تبلت و رایانه تکالیف مدرسه خود را انجام می‌دهند، برای تحقیق‌های کلاسی خود مطلب جمع می‌کنند و با دوستان و اعضای خانواده خود ارتباط برقرار می‌کنند.
ارسال پیامک و استفاده از شبکه‌های اجتماعی یکی از بهترین راه‌های ارتباطی کودکان و نوجوانان است، مسلما این کار مثل هر فعالیت اجتماعی دیگری موقعیتی برای قلدری هم تشکیل می‌کند. زورگیری در فضای مجازی شاید مستقیم یا غیرمستقیم انجام شود. زورگیری مجازی انواع گوناگونی دارد. در ادامه، شایع‌ترین انواع قلدری سایبری را بررسی می‌کنیم.
۱. آزار و اذیت
آزار و اذیت دیگران یکی از شایع‌ترین انواع قلدری مجازی است. زورگیر سایبری از راه‌های گوناگونی قربانی خود را آزار می‌دهد، مثلا:
- در اغلب بسترهای آنلاین، بخشی وجود دارد که می‌توان رفتار نامناسب کاربران را گزارش داد. قلدرهای سایبری برای به‌دردسرانداختن قربانی یا حذف او از محیط آنلاین، از این قسمت استفاده می‌کنند.
- حمله‌های پیامکی یا ایمیلی روش دیگری برای آزار و اذیت افراد است. در این روش برای قربانی هزاران پیامک یا ایمیل ارسال می‌گردد.و او را تحت‌فشار روانی می‌گذارند.
- ارسال کامنت‌های بی‌ادبانه، خشن یا توهین‌آمیز به قربانی در شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های آنلاین.
- انتشار شایعات یا پیام‌های تهدیدآمیز در شبکه‌های اجتماعی.
۲. جعل هویت
شاید زورگیر مجازی هویت فرد دیگری را جعل و مشکلاتی در زندگی او تشکیل کند. جعل هویت شاید به اشکال گوناگون انجام شود، مثلا:
- تشکیل حساب کاربری با نام و تصاویر شخص قربانی در شبکه‌های اجتماعی و ارسال مطالب نامناسب از آن حساب کاربری.
- تظاهرکردن زورگیر به اینکه شخص دیگری است و تشکیل رابطه ساختگی با افراد ناآگاه و سوءاستفاده از آنها.
- هک‌کردن حساب کاربری قربانی در شبکه‌های اجتماعی و ارسال پیام‌های آزاردهنده به دوستان و نزدیکان او.
۳. ارسال عکس‌ها یا فیلم‌های نامناسب
قلدری مجازی شاید با ارسال تصاویر نامناسب هم رخ بدهد. در این نوع قلدری، عکس‌ها و فیلم‌های خصوصی قربانی در اختیار زورگیر سایبری قرار می‌گیرند. در اصل، از تصاویر و فیلم‌های نامناسب یا خصوصی برای باج‌گیری از قربانی استفاده می‌گردد.
۴. تشکیل وب‌سایت
زورگیر شاید وب‌سایت، وبلاگ یا نظرسنجی آنلاین راه بیندازد تا دیگری را آزار بدهد. او شاید از این روش برای انتشار اطلاعات محرمانه قربانی استفاده کند.
انواع دیگر قلدری مجازی
قلدری سایبری محدود به انواعی که گفتیم نیست. روش‌های دیگری هم شاید برای زورگیری مجازی به کار بجریان. مثلا شاید زورگیر ویروس و بدافزار به ایمیل قربانی بفرستد و از این راه او را کنترل کند. حتی شاید در شبکه‌های اجتماعی شایعاتی منتشر کند، ولی نامی از قربانی نیاورد. در این حالت، قربانی مستمر دلواپس می‌باشد که نامش فاش شود.
چگونه با قلدری سایبری مقابله کنیم؟
روبرو شدن با قلدری سایبری کار ساده‌ای نیست، اما با انجام چند کار می‌توانید از فرزندتان در برابرش محافظت کنید. برای روبرو شدن با زورگیری مجازی باید با فرزندتان صحبت و او را از خطرات آگاه کنید. ضمناً باید به آنها روش‌های روبرو شدن با این معضل اجتماعی را آموزش بدهید. برای روبرو شدن با قلدری سایبری چند راهکار ساده وجود دارد که در ادامه توضیحشان می‌دهیم.
۱. از رمز عبور استفاده کنید
رمز عبور بهترین ابزار برای محافظت از حساب‌های کاربری و وسایل الکترونیکی است. این را به فرزند خود آموزش بدهید و به او تأکید کنید که نباید رمز عبورش را با هیچ‌کس، حتی بهترین دوستش، در بین بگذارد. واقعیت این می‌باشد که هیچ تضمینی نیست دوستی‌ها تا ابد ماندگار باشند.
۲. از ابزار و تنظیمات حریم خصوصی استفاده کنید
توفیری ندارد عضو کدام شبکه اجتماعی باشید. در تمام شبکه‌های اجتماعی ابزارهایی برای تنظیم حریم خصوصی وجود دارد. همراه با فرزندتان حساب‌های کاربری‌اش را بررسی کنید، مثلا اطمینان حاصل کنید که قبل از تگ‌شدن در یک تصویر از او اجازه خواسته شود.
۳. اطلاعات شخصی خود را فاش نکنید
به فرزندانتان یادآوری کنید که در فضای مجازی، مردم همیشه آنچه ادعا می‌کنند نیستند. اگر عکس پروفایل کسی عکس دختری نوجوان است، علت نمی‌گردد.که صاحب پروفایل همان دختر باشد. شاید شخصی اینگونه تظاهر می‌کند تا اطلاعات نوجوانان را جمع‌آوری کند، در نتیجه هرگز نباید آدرس، شماره تلفن یا آدرس ایمیل خود را در فضای مجازی به اشتراک گذاشت.
۴. موقعیت مکانی خود را با هر کسی به اشتراک نگذارید
تقریبا همه تلفن‌های همراه هوشمند امکان اشتراک‌گذاری موقعیت مکانی را دارند. به فرزندانتان یاد بدهید که موقعیت مکانی خود را با هر کسی به اشتراک نگذارند.
۵. قبل از ارسال مطالب فکر کنید
به فرزندانتان آداب استفاده از شبکه‌های اجتماعی را یاد بدهید. کمک کنید که یاد بگیرند همیشه پیش از ارسال مطالب کمی فکر کنند، مثلا مطلب را آفلاین بنویسند و پس از یک ساعت تصمیم بگیرند که می‌خواهند آن را در فضای مجازی منتشر کنند یا نه.
۶. پس از استفاده از وسایل الکترونیکی عمومی، از حساب‌های کاربری خود خارج شوید
به نوجوانان خود استفاده صحیح از سیستم‌های رایانه‌ای مدرسه یا کتابخانه را یاد بدهید. یادآوری کنید که در این مواقع همیشه از حساب‌های کاربری خود خارج شوند، زیرا ممکن است پس از آنها کسی وارد حساب کاربری‌شان شود و رمز عبور آنها را تغییر بدهد.
۷. به زورگیران مجازی جواب ندهید
هدف زورگیران سایبری مشغولکردن احساسات و عواطف شماست، در نتیجه بد نیست هیچ پاسخی به آنها ندهید. لازم نیست چیزی را به آنها توضیح بدهید یا با آنها مشغول شوید. بد نیست در این مواقع از پیام‌هایشان اسکرین‌شات بگیرید تا بتوانید از آن برای گزارش زورگیری استفاده کنید.
۸. قلدری سایبری را گزارش بدهید
به فرزندان خود یاد بدهید که در چنین مواقعی نخست شما یا شخص قابل‌اعتمادی را آگاه کنند. پس از آن موضوع را توسط مراجع قضایی و پلیس فتا پیگیری کنید.
سخن پایانی
همیشه در فضای مجازی خطراتی وجود دارد. قلدری سایبری یکی از این خطرات است. مسلما چنین خطراتی نباید سبب شود فرزندان خود را محدود کنید. بد نیست آنها را با این مسائل آشنا کنید و نسبت به آنها راه‌های مقابله را آموزش بدهید.
