امروزه بحث هوش مصنوعی با معرفی چت جی‌پی‌تی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. کارکنان حوزه برنامه‌نویسی، معماری و طراحی گرافیک از امکان‌های این برنامه برای کدنویسی و طراحی حیرت زده‌اند. چندین سال می‌باشد که دانشمندان حوزه هوش مصنوعی درباره ظرفیت آن برای به‌دست‌گرفتن وظایف و مشاغل گوناگون صحبت می‌کنند. رمان‌نویسان ژانر علمی‌تخیلی هم از سده‌ها قبل درباره دنیایی داستان‌‌سرایی کرده‌اند که در آن هوش مصنوعی پا جای پای انسان گذاشته است. به نظرتان حالا با ورود به دهه سوم قرن ۲۱، ربات‌ها و برنامه‌های هوش مصنوعی قرار است شغلمان را به خطر بیندازند؟ برای جوا دادن به این پرسش با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
آیا ربات‌ها جای ما را در مشاغل گوناگون می‌گیرند؟
جواب این پرسش یک بله یا نه ساده نیست. از سالیان قبل، دانشمندان دنبال جواب این پرسش بوده‌اند و تحقیقات آنها نتایج گوناگونی داشته است. مثالی معروف از این تحقیقات، پژوهش دانشگاه آکسفورد در سال ۲۰۱۳ است برحسب آن، انسان‌ها ۴۷درصد از ۷۰۲ شغل بررسی‌شده در پژوهش را به‌خاطر پیدایش برنامه‌های اتوماسیون و ربات‌ها از دست خواهند داد. عدد دلواپس‌کننده‌ای گویا، نه؟
گرچه پژوهش آکسفورد در این وضعیت پیشرو بود، مشکلاتی جدی داشت. مثلا خیال شده بود هر شغلی که ربات‌ها بتوانند روزی آن را انجام دهند، حتما سبب بیکارشدن انسان‌ها خواهد شد؛ با وجود اینکه در دنیای واقعی حتما چنین اتفاقی نمی‌افتد. شاید الان هم هوش مصنوعی بتواند از پس کارهای زیادی برآید، اما این به‌معنای آن نیست که کارفرمایان و سازمان‌ها فورا و کاملا آن را جایگزین انسان‌ها کنند.
تحقیقات دیگری در سال‌های بعدی نتایج تحقیق آکسفورد را به چالش کشیدند. دانشمندان مؤسسه تحقیقاتی ZEW در مانهایم آلمان اعلام کردند که تنها ۹درصد مشاغل کاملا با هوش مصنوعی جایگزین می‌شوند و اغلب مشاغل دیگر گرچه مقداری از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند، به‌معنای حذف انسان‌ها نخواهد بود. دانشمندان این مؤسسه در کنار ارزیابی توانایی‌های آینده هوش مصنوعی، موجباتی مثل سن، تجربه کاری، جنسیت و مقدار درآمد و تحصیلات دانشگاهی شاغلان را هم در پژوهش خود ارزیابی کردند.
حال از بین این دو تحقیق بدبینانه و خوشبینانه کدام‌یک به واقعیت نزدیک‌ترند؟
نتایج تحقیق سازمان همکاری و پیشرفت اقتصادی
سازمان همکاری و پیشرفت اقتصادی (OECD) پس از پژوهشی جامع، اعلام کرد که ربات‌ها فقط ۱۴درصد از مشاغل را از انسان‌ها می‌ربایند. این عددی امیدوارکننده برای ما انسان‌هاست. مسلما پژوهش آنها جنبه‌های جداب‌توجه دیگری هم دارد. ۳۲درصد مشاغل با ورود هوش مصنوعی به‌کلی متحول می‌شوند، به‌گونه‌ای که اغلب وظایف شغلی در آن حرفه تغییر خواهد کرد. به بیان ساده‌تر، ما مجبور خواهیم شد برای نگهداری شغل خود، توانایی‌های لازم برای همکاری با هوش مصنوعی را یاد بگیریم.
کدام شغل‌ها بیشتر در معرض خطرند؟
به‌رغم تفاوت‌های سه پژوهش گفته‌شده، هر سه در یک نقطه اشتراک‌نظر دارند: مقدار تهدید اتوماسیون و هوش مصنوعی را باید برحسب هویت شغل سنجید. هرچه وظایف شغلی در یک حرفه تکرارپذیرتر و ساده‌تر باشند، احتمال جایگزینی آن با هوش مصنوعی بیشتر است. مثلا طبق پژوهش دانشگاه آکسفورد، این شغل‌ها بیشتر در معرض خطرند:
- بازاریابان تلفنی؛
- نظافتچی‌ها؛
- متخصصان بیمه؛
- تعمیرکاران ساعت؛
- نمایندگی‌های باربری و رانندگان؛
- کارکنان اداره مالیات؛
- کاربران ماشین‌های گوناگون مثل تراشکاری؛
- کارمندان حسابداری؛
- کارگران و کارکنان کارخانه‌های تولیدی.
کدام شغل‌ها کمتر در معرض خطرند؟
هر سه تحقیق تصدیق می‌کنند مشاغلی که در آنها خلاقیت و توانایی‌های انسانی (توانایی‌های نرم) بیشتر دیده می‌شوند، کمتر ممکن است با توسعه هوش مصنوعی در معرض خطر قرار بگیرند. این مشاغل عبارت‌اند از:
- پزشکی و دندان‌پزشکی و پیراپزشکی؛
- تدریس؛
- وکالت و قضاوت؛
- مددکاری اجتماعی و بهزیستی؛
- آتش‌نشانی و تکنسین‌های اورژانس؛
- انواع مشاغل مدیریتی.
گرچه دور از انتظار است به زودی این مشاغل و مثل اینها با ربات‌ها جایگزین شوند، هوش مصنوعی الان هم در حال تغییردادن اغلب وظایف شغلی در این حرفه‌هاست. حال این پرسش مطرح می‌گردد.که ما انسان‌ها به چه توانایی‌هایی برای کارکردن در دنیای آینده نیاز داریم؟ چگونه می‌توانیم توانایی‌های لازم برای کارکردن کنار ربات‌ها را یاد بگیریم؟
اگر دلواپس ازدست‌دادن شغل خود هستیم، چه کنیم؟
اول آنکه دلواپس نباشید، مطالعه این مطلب نباید سبب شود که خیال کنید قرار است شغل خود را حتما از دست بدهید. آنچنان که در پژوهش سازمان همکاری و پیشرفت اقتصادی هم بیان شده است، بیشتر مشاغل با ورود هوش مصنوعی به درجات گوناگون تغییر می‌کنند. ما انسان‌ها هم موجودات مناسبی هستیم و می‌توانیم با این تغییرات همراه شویم. برای افزایش امنیت شغلی در جهانی که هوش مصنوعی در آن پیدایش می‌کند، به پیشنهادهای این بخش توجه کنید.
۱. توانایی‌های جدید بیاموزید
از موقعیتی که دارید برای افزایش توانایی‌های شغلی خود، به‌ویژه توانایی‌های نرم مثل کار تیمی، حل مسئله و توانایی‌های مدیریتی، استفاده کنید. این مهارت‌ها شانس شما را برای نگهداری شغلتان زمانی که سروکله هوش مصنوعی پیدا شد، بیشتر می‌کند.
جایگزین‌کردن هوش مصنوعی در تعدادی مشاغل کار سختی است، زیرا باید حجم زیادی از اطلاعات را به آن یاد داد. اگر در یک حوزه تخصص لازم داشته باشید، می‌توانید خود را نیرویی جاافتاده و متخصص نشان دهید. در این صورت اشتیاق کمتری برای کنارگذاشتن شما وجود خواهد داشت. در نتیجه از گذراندن دوره‌های کوتاه‌مدت تخصصی در بخش کاری خود بی اطلاع نباشید.
۲. مناسبی را تمرین کنید
چه دوست داشته باشید و چه دوست نداشته باشید، هوش مصنوعی کارهای روزانه‌ای را که در شغلتان انجام می‌دادید تغییر می‌دهد. در این پروسه تعدادی از وظایف شما حذف و وظایف جدیدی به شما سپرده خواهد شد. پس لازم می‌باشد که به سازمان و کارفرمای خود نشان دهید که توانایی مناسبی با شرایط جدید را دارید. مثلا خیال کنید چند سالی انباردار یک شرکت هستید و حال شرکت نیت دارد یک نرم‌افزار جدید انبارداری را به خدمت بگیرد که با الگوریتم‌های هوش مصنوعی کار می‌کند. آشکار می‌باشد که اگر مهارت کار با رایانه و برنامه جدید را نداشته باشید و هم اشتیاقی به یادگیری نشان ندهید، امنیت شغلی شما به خطر می‌افتد.
۳. همکار یا ناظر هوش مصنوعی شوید
با ورود هوش مصنوعی و ربات‌ها، نیاز به افرادی که بتوانند بر آنها نظارت کنند هم افزایش می‌یابد. در هر صورت ربات‌ها هم شاید خراب شوند یا در برنامه آنها اشکالی به وجود آید. اگر توانایی و علاقه کافی را دارید، می‌توانید مشاغل جدیدی را بر عهده بگیرید که به دلیل حضور این ماشین‌ها تشکیل می‌شوند.
آیا هوش مصنوعی مشاغل جدیدی به وجود می‌آورد؟
طبق پژوهشی متمایز از سوی مؤسسه مشاوره جهانی مک‌کنزی، شاید هوش مصنوعی مشاغل جدیدی هم تشکیل کند. این شغل‌ها بیشتر در بخش‌هایی مثل فناوری ارتباطات، سلامت و درمان، مدیریت، آموزش و بخش تولیدی خواهد بود. افزایش مصرف و درآمد، افزایش سن جمعیت کره زمین، استفاده از فناوری‌های جدید و سرمایه‌گذاری در بخش‌های روبه‌افزایشی مثل تولید انرژی‌های تجدیدپذیر همچون عللی می‌باشد که این مؤسسه برای نقش مثبت هوش مصنوعی در تشکیل موقعیت‌های شغلی جدید نام می‌برد.
جمع‌بندی
پیشرفت هوش مصنوعی مثل هر پدیده دیگری به‌خودی‌خود نه خوب است و نه بد. مثل هر پدیده دیگری، در این حوزه هم موقعیت‌ها و چالش‌های جدیدی خلق می‌شوند. مهم می‌باشد که بتوانیم از موقعیت‌ها بیشترین بهره را ببریم و چالش‌ها را با کمترین هزینه پشت‌سر بگذاریم. بخشی از این مسئله به دولت‌ها بازمی‌گردد که سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی و بازار کار در اختیار آنهاست. آنچه از دست ما برمی‌آید، افزایش مناسبی شغلی و توانایی‌های خود برای همگام‌شدن با تغییرات است.
شما بنویسید
شما درباره موقعیت‌ها و چالش‌های پیشرفت هوش مصنوعی و تاثیرگذاری آن بر بازار کار چه تحلیلی دارید؟ آینده شغلی خود را با توجه به پیشرفت‌های سریع فناوری چگونه ارزیابی می‌کنید؟ برای ما در بخش نظرات بنویسید.
