اگر اهل دنبال‌کردن اخبار دنیای فناوری اطلاعات باشید، قریب به یقین نام چت جیپیتی (ChatGPT) را شنیده‌اید، رباتی پرسروصدا که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این ربات گفت‌وگوکننده با پاسخهای هوشمندانه و گاه زیرکانه خود اغلب دوست‌داران به جهان هوش مصنوعی را هیجان‌زده کرده است. همزمان کاربردهای متنوع و توانایی‌های این ربات دلواپسی‌هایی را برای تعدادی متخصصان تشکیل کرده است. در این مقاله، درباره کارکردها و محدودیت‌های این ربات و دلواپسی‌هایی که تشکیل کرده است گفتگو می‌کنیم. پس از‌آن امکان استفاده از این ربات برای کاربران ایرانی را توضیح می‌دهیم. تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
ChatGPT چیست؟
چت جیپیتی یک ربات است، اما نه رباتی که دست و پا و ظاهری شبیه انسان داشته باشد. (حداقل فعلا که ندارد!) جیپیتی نوعی از هوش مصنوعی میباشد که می‌تواند با انسان گفت‌وگو کند. آن را میتوان ربات چت‌کننده نامید، از همان ربات‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی مثل تلگرام یا تعدادی وب‌سایت‌ها برای عرضه خدمات گوناگون استفاده می‌شوند.
شرکتی به‌نام اوپن‌اِی‌آی (OpenAI) این ربات را طراحی و در نوامبر ۲۰۲۲ عرضه کرد. حروف اختصاری GPT به‌معنای «مولدِ پیش‌تمرینِ تبدیل‌شونده» (Generative Pre-training Transformer) است. بله، عبارت گیج‌کننده‌ای میباشد که فقط متخصصان هوش مصنوعی از آن سر درمی‌آورند!
چت جیپیتی چه تفاوتی با دیگر ربات‌های چت دارد؟
آنچه سبب تفاوت این ربات با دیگر ربات‌های چت می‌گردد. این میباشد که جیپیتی توانایی یادگیری خیلیبیشتری دارد. این ربات می‌تواند در گفت‌وگو با انسان و با استفاده از عکسالعمل انسانی، پاسخهای خود را بهتر کند. در نتیجه این توانایی را دارد که با انسان وارد گفت‌وگو شود، پاسخهای تکمیلی به سوالاتی مرتبط بدهد و حتی به اشتباه خود در پاسخگویی اعتراف کند. می‌توانیم بگوییم این ربات مثل دانش‌آموزی زیرک میباشد که همزمان با ذخیره‌سازی اطلاعات موجود در اینترنت، از حرف‌زدن با آدم‌ها هم یاد می‌گیرد و دانش خود را بهروز میکند.
شرکت اوپن‌اِی‌آی برای نشان‌دادن زیرکی رباتش، از آن پرسید که کریستف کلمب در چه ماهی از سال ۲۰۱۵ به آمریکا آمد. ربات ضمن رد این ادعا که کلمب سال ۲۰۱۵ به خاک آمریکا قدم گذاشته است، اعلام کرد که در صورت اشتیاق کاربر، می‌تواند درباره نحوه واکنش کلمب در صورت ورودش به آمریکا در این سال اظهار نظر کند. در حقیقت، ربات می‌توانست این پرسش خیالی غلط را متوجه شود و به جز اینکه بخش اشتباهش را بیان کند، بلکه این فرض را به پاسخ تکمیلی سرگرم‌کننده‌ای پیوند بزند.
کاربردهای چت جی‌بی‌تی
این برنامه تاکنون در مراحل اولیه رشد خود قرار دارد. با این وجود از الان میتوان درباره کاربردهای احتمالی کنونی و آینده آن صحبت کرد. اولین کاربرد این چت، آنچنان که از اسمش مشخص است، چت‌کردن با مخاطبان است. مخاطبان، یعنی انسان‌ها، می‌توانند انواع سوالات را از این ربات هوشمند بپرسند. ربات هم برحسب منابع موجود در اینترنت و تجربیات آموخته، پاسخ میدهد. نکته جداب این میباشد که این پاسخ‌ها در اغلب موارد طبیعی‌اند. یعنی شما هنگام خواندن آنها متوجه نمی‌شوید که در حال صحبت با یک ربات هستید! اما این تنها کاربرد این ربات نیست.
این ربات در کنار پاسخگویی به سوالاتی شما، می‌تواند آثار هنری هم خلق کند. مثلا کاربری از این ربات خواست اثر هنری فی‌البداهه خلق کند. نتیجه را می‌توانید در تصویر زیر مشاهده کنید!
در مثالی دیگر، تعدادی کاربران چت گزارش دادند که جیپیتی می‌تواند کدنویسی کند و کدهای نوشته‌شده کاربران را اصلاح کند. مثالی از آن را در تصویر زیر می‌بینید.
تعدادی دانشجویان هیجان‌زده از توانایی این ربات هم گفته‌اند از آن برای نوشتن مقالات و تکالیف دانشگاهی استفاده کرده‌اند. این موارد همگی بیان می‌کنند که ما با چیزی بزرگ‌تر از رباتی چت‌کننده طرفیم. با استفاده هرچه بیشتر از ربات، توانایی آن هم افزایش می‌یابد. تعدادی کاربران از الان با مقایسه پاسخهای این ربات و موتور جست‌وجوی گوگل، آن را جایگزین آینده موتورهای جستوجو می‌دانند.
محدودیت‌های چت جیپیتی
به‌رغم همه این خاصیت‌های هیجان‌انگیز، این ربات تاکنون محدودیت‌های زیادی دارد. مثلا این ربات نمی‌تواند به سوالاتی دوپهلو به‌درستی پاسخ دهد. ربات به‌جای اینکه از شما بخواهد منظورتان را شفاف‌تر بیان کنید، تنها حدس می‌زند که منظور شما چه بوده است و پاسخی آماده میکند. ضمناً این ربات گاهی به تعدادی سوالات پاسخهای منسجم اما بی‌معنی میدهد. به تعبیری دیگر، گرچه جملات پاسخ هرکدام به‌تنهایی منطقی‌اند، ترکیب آنها با هم معنایی تشکیل نمی‌کند. در این حالت، پاسخ‌ها بیشتر شبیه نوعی پرحرفی به نظر می‌رسند.
تعدادی منتقدان می‌گویند که ربات گرچه به‌ظاهر کلمات را به‌درستی کنار هم قرار میدهد و پاسخ‌هایی می‌سازد، توانایی فهم این پاسخ‌ها و درک گفته‌هایش را ندارد. آنها می‌گویند که این رباتها تنها کلمات را کنار هم جمع می‌کنند، اما از درک درستی یا فهم آنها عاجزند.
از موارد دیگر محدودیت‌های مهم این ربات که تفاوتش با موتور جستوجو را هم آشکار میکند، آپدیت بودن آن است. هم اکنون، Chat GPT تنها اطلاعات تا سال ۲۰۲۱ را در خود دارد. در نتیجه اگر از او بپرسد که کدام تیم قهرمان جام جهانی ۲۰۲۲ شد، نمی‌تواند پاسخی به شما بدهد. با وجود اینکه موتورهای جستوجو مثل گوگل مرتب اطلاعات خود را با کاوش محتوای فضای اینترنت بهروز می‌کنند.
چه دلواپسی‌هایی درباره ChatGPT وجود دارد؟
اکثر ما هنگام برخورد با هوش مصنوعی، درباره آینده آن ابزار دلواپسی می‌کنیم. تعدادی از ما فکر می‌کنیم که هوش مصنوعی قرار است بشر را نابود کند یا جای آن را در صحنه‌های گوناگون زندگی بگیرد. اینها دلواپسی‌هایی منطقی اما دورازتوقعند. به زودی، دور از انتظار میباشد که سناریوهایی مثل فیلم «نابودگر» اتفاق بیوفتند. مشکلاتی که هوش مصنوعی مثل همین ربات چت امروزه می‌توانند تشکیل کنند از جنس دیگری‌اند. مثلا توانایی این چت در نوشتن مقاله درباره هر موردی می‌تواند سبب تقلب دانش‌آموزان و دانشجویان شود. گرچه این مقالات همیشه درست نیستند، ساختاری منطقی دارند. در نتیجه کاربر می‌تواند با ویرایش آنها به‌سرعت تکلیف خود را انجام دهد بدون آنکه تلاشی کرده باشد. همین موضوع سبب شده است تعدادی مراکز آموزشی دسترسی به این چت را هنگام حضور در محیط آموزشی ممنوع کنند.
از موارد دیگر دلواپسی‌ها انتشار اطلاعات اشتباه است. این ربات به اینترنت متصل نیست. در نتیجه شاید پاسخ‌هایی غلط و به‌روزنشده به سوالات بدهد. مسلما خود ربات به همین موضوع واقف میباشد که پاسخ‌هایش همیشه درست نیستند و به کاربران می‌گوید که پاسخ‌هایش را واقعیت یا حقیقت در نظر نگیرند و پیوسته هر پاسخی از هر منبعی را راستی‌آزمایی کنند.
تعدادی کاربران گزارش داده‌اند که چت جیپیتی سوگیری سیاسی دارد، یعنی به سوالاتی سیاسی پاسخهای دوگانه میدهد. این دلواپسی برای بی‌طرفی چت جیپیتی زمانی تقویت شد که بنیانگذار شرکت اوپن‌اِی‌آی در مصاحبه‌ای با Fortune، یکی از اهداف اولیه این ربات را شکست نظام سرمایه‌داری عنوان کرد و به‌نوعی از گرایش‌های سیاسی چپ خود پرده برداشت.
مثالی جداب از این سوگیری‌ها وقتی رخ داد که یکی از کاربران از ربات خواسته بود درباره پیامدهای زندگی تد کروز، سناتور معروف راست‌گرای آمریکا، شعری بسراید. ربات از این کار سر باز زد و آن را برخلاف رویکرد بی‌طرفی‌اش دانست. پس از‌آن همین درخواست دوباره مطرح شد با این تفاوت که این بار از وی خواسته شد شعری در وصف پیامدهای زندگی فیدل کاسترو، رهبر انقلاب کمونیستی کوبا، بسراید (عکس پایین). این بار ربات به این درخواست پاسخ مثبت داد و شعری در ستایش کاسترو سرود!
رقبای چت جیپیتی
گرچه Chat GPT در ماه‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است، ربات‌های دیگری هم وجود دارند که برای انجام کارهای مشخص بتوان به آنها رجوع کرد. مثلا گزینه‌های مشابه مثل یوچت (YouChat)، جاسپر (Jasper) و چت‌سونیک (Chatsonic) از رقبای کمترشناخته‌شده چت جیپیتی به شمار می‌جریان. این رباتها شاید به‌اندازه رقیب پرسروصدای خود همه‌فن‌حریف نباشند، اما اغلب اوقات خلوت‌ترند و می‌توانند در بخش‌های مشخص به کاربران کمک کنند.
آیا امکان استفاده از ChatGPT برای کاربران ایرانی وجود دارد؟
در زمان عرضه، این ربات رایگان بود زیرا سازندگانش در پی استفاده حداکثری کاربران برای رفع عیوب احتمالی بودند. پس از مدتی، شرکت اوپن‌اِی‌آی اعلام کرد که نسخه‌ای پولی و ویژه را برای کاربرانی که بخواهند حتی در زمان‌های شلوغی از این ربات استفاده کنند فراهم میکند. هم اکنون کاربران می‌توانند با پرداخت ماهانه از توانایی‌های این ربات بهره ببرند. در نسخه مجانی، سرور‌های ربات اغلب شلو‌غ‌اند و نمی‌توان توقع پاسخ‌دهی سریع داشت. با این وجود کاربران با پرداخت ماهانه ۲۰ دلار می‌توانند در نسخه پولی بدون اتلاف وقت به‌سرعت پاسخ سوالاتی خود را دریافت کنند.
در هر صورت دسترسی کاربران ایرانی به هر دو نسخه رایگان و پولی این ربات با مشکلاتی روبه‌روست. در نسخه رایگان، کاربران از داخل ایران و با آدرس آیپی (ip) ایران امکان استفاده از این ربات را ندارند، زیرا وب‌سایت chat.openia دسترسی آی‌پی‌های ایران را مسدود کرده است. از سوی دیگر، حتی اگر کاربر داخل ایران بتواند با کمک ابزارهای گوناگون آیپی خود را تغییر دهد، نمی‌تواند در پروسه ثبت‌نام شماره‌تلفن داخلی را وارد کند. در نتیجه برای استفاده از این ربات، شما باید یک آیپی مجازی و یک شماره تلفن مجازی داشته باشید. سرانجام امکان استفاده از نسخه پولی در کنار سختی‌های قبلی، به کارت اعتباری بین‌المللی برای پرداخت هم نیاز دارد، چیزی که در دسترس اغلب ما ایرانیان نیست.
آینده هوش مصنوعی و ChatGPT
از زمان عرضه ChatGPT به عموم، امکان‌های آن توجه عوام و خواص را به خود جلب کرد. سرعت رشد استفاده از این ربات چنان زیاد بود که تنها ۲ ماه زمان لازم بود تا کاربران این ربات به ۱۰۰میلیون نفر برسند! برای مقایسه، ۹ ماه طول کشید تا شبکه تیک‌تاک به چنین افزایشی برسد.
این رشد سریع در کنار رونمایی از توانایی‌های این چت برای انجام کارهای گوناگون، سبب شد تا نگاه تعدادی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری جهان به این ربات و سازنده‌‌اش جلب شود. مایکروسافت که از سرمایه‌گذاران اولیه شرکت اوپن‌اِی‌آی بوده، تحت‌تأثیر کار سازندگان این ربات قرار گرفته است. این غول بزرگ دنیای فناوری نیت دارد در سال‌های آینده ۱۰میلیارد دلار برای پیشرفت این شرکت و ربات جیپیتی سرمایه‌گذاری کند. هدف این میباشد که خدمات این ربات به صنایع گوناگون عرضه شود. در برابر مایکروسافت از این ربات کمک خواهد گرفت تا موتور جست‌وجوی معروف خود، بینگ (Bing)، را متحول کند. قرار است این موتور جستوجو با رباتی مشابه ترکیب شود. بدین ترتیب برخلاف چت جیپیتی، ربات موتور جست‌وجوی بینگ به اینترنت متصل خواهد بود.
رقیب بزرگ دیگر، یعنی شرکت گوگل هم دست‌به‌کار شده است و نیت دارد ربات هوشمند خود به‌نام بارد (Bard) را به‌زودی عرضه کند. این ربات با اتصال به موتور جست‌وجوی گوگل قرار است در این عرصه با مایکروسافت رقابت کند. گرچه نتایج اولیه بارد چنگی به دل نزده است، سازندگانش امید دارند پس از ارزیابی‌های سخت‌گیرانه، بتوانند در عرصه هوش مصنوعی از دیگران عقب نمثل.
آنچه مسلم است، ChatGPT تحول در بخش هوش مصنوعی برخورد‌کننده با انسان را کلید زده است و به زودی باید شاهد پیدایش انواع ربات‌های هوشمند باشیم. ربات‌هایی که نه حتما به شکل کلیشه‌ای تصویرشده در فیلم‌ها، بلکه به شکل برنامه‌ها و افزونه‌های متصل به موتورهای جستوجو با ما برخورد خواهند کرد.
سوالاتی شایع
۱. چت جیپیتی چیست؟
ChatGPT یک ربات گفتوگومحور میباشد که میتوان با آن حرف زد و از آن سؤالهای گوناگون پرسید.
۲. وجه تمایز چت جیپیتی با دیگر رباتها چیست؟
این ربات با امکان یادگیری از اشتباهات و تحلیل عکسالعمل مخاطب، دانش خود را بهروز و پاسخهای خود را بهتر میکند.
۳. کاربردهای چت جیپیتی کداماند؟
این ربات توسط اطلاعات ذخیرهشده در خود و توانایی دریافت عکسالعمل از مخاطب، به سوالات و درخواستهای کاربران مثل اصلاح کدهای برنامهنویسی، نگارش مقاله و ایمیل و حتی طراحی اثر هنری پاسخ میدهد. از این ربات میتوان در آینده برای توسعه موتورهای جستوجو، خودکارکردن تعدادی پروسههای صنعتی و عرضه خدمات پس از فروش به مشتریان استفاده کرد.
۴. خطرات و دلواپسی‌های استفاده از ChatGPT چیستند؟
استفاده از امکان این ربات برای نوشتن مقاله و انجام تکالیف درسی و حتی شرکت در امتحانات آنلاین، عرضه اطلاعات غلط و گمراه‌کردن مخاطبان، احتمال سوگیری سیاسی و دستکاری نگرش مردم به کاندید‌اهای انتخابات همچون خطرات و دلواپسی‌هایی‌اند که تعدادی از منتقدان و مردم به آنها اشاره کرده‌اند.
