اگر فرزندی در سنین کودکی یا اوایل نوجوانی دارید، مطمئنا تا امروز این سؤال به ذهنتان خطور کرده است: «آیا کودک من برای داشتن تلفن همراه آماده است؟» درست می‌باشد که تلفن همراه برای کودکان عوارض خاص خودش را دارد، اما همزمان نمی‌توانیم منکر اثرات مثبتش شویم. به‌نظر شما مزایای آن بیشتر است یا مضراتش؟ در این مقاله درباره فواید و مضرات موبایل برای کودکان گفتگو می‌کنیم. با ما همراه باشید.
تلفن همراه برای کودکان چه زمانی مناسب است؟
جری بابریک (Jerry Bubrick)، روان‌شناس بالینی می‌گوید: «به‌عقیده من، در موضوع تلفن همراه برای کودکان، سن به‌تنهایی ملاک نیست. در کنار سن، آگاهی اجتماعی و درک کودک از معنای فناوری هم مهم است. شاید نوجوان ۱۵ساله شما تاکنون واقعا بالغ نباشد، اما چون او ۱۵ سال دارد، شما برایش موبایل می‌خرید درحالی‌که ممکن است نوجوان ۱۲ساله‌تان واقعا از دید اجتماعی بالغ‌تر باشد و بهتر بتواند از عهده آن برآید.»
دکتر بابریک می‌گوید زمانی که می‌خواهید برای خرید تلفن همراه برای کودک انتخاب کنید، این مسائل را هم در نظر بگیرید:
- کودک شما گرچه وقت یک بار چیزی (به‌ویژه چیزهای گران‌قیمت) را گم می‌کند؟ اگر به او بگویید این وسیلهٔ خیلیمهمی است، مراقبت ویژه‌ای از آن می‌کند؟
- چقدر توانایی مدیریت پول را دارد؟ آیا او ناگهان وسط بازی، بدون توجه به هزینه‌های دیگر و بدون درنظرگرفتن هزینه آن بازی، پولش را پرداخت می‌کند؟
- از تکنولوژی چقدر سر در می‌آورد؟ آیا او واقعا درک می‌کند که کارفرمایان و همکارانش در آینده می‌توانند هر چیزی را که اکنون پست می‌کند، ببینند؟
- چقدر به محدودیت‌هایی که برایش مشخص می‌کنید، پیبند است؟ اگر او کودکی می‌باشد که دائما به رایانه یا کنسول بازی چسبیده، چه بسا در استفاده از تلفن همراه هم زیاده‌روی خواهد کرد.
تلفن همراه برای کودکان با چه دلواپسی‌هایی همراه است؟
دادن تلفن همراه به کودک، والدین را از چند جهت دلواپس می‌کند:
- هزینه خرید تلفن همراه: در وهله اول شاید به‌عنوان پدر یا مادر، دلواپس هزینه خرید تلفن همراه باشید و به این فکر کنید که با این کار، برای خرید وسیله‌ای هزینه می‌کنید که کودک می‌تواند به‌راحتی آن را گم کند یا بشکند.
- هزینه‌های اطلاعات فرار: شاید بدون اینکه فرزندتان حتی آگاه شود، مبالغ سرسام‌آوری را خرج کند. همه ما شنیده‌ایم که گاهی بچه‌ها از کارت‌های اعتباری والدین‌شان بازی‌ها و برنامه‌های دیگر را می‌خرند.
- عبور از حدومرزها: آیا میدانید اگر فرزندتان پیام یا مطالب نامناسبی را برای دیگران ارسال کند و از حدومرزهایش فراتر برود، چه اتفاقی می‌افتد؟ این گونه اشتباهات می‌توانند مخرب و دائمی باشند.
- آسیب‌دیدگی: هرچه کودک بیشتر از تلفن همراه استفاده کند، خطر آزار و اذیت و قلدری سایبری هم بیشتر می‌گردد.
- اعتیاد به تلفن همراه: بچه‌ها خیلی زود به موبایل وابسته می‌شوند. فکر کنید فرزندتان درحالی‌که تلفن همراهش را در دست دارد، سر میز شام می‌آید و در طول غذاخوردن هم مستمر حواسش به گوشی است. برای اغلب والدین، تهدیدآمیزترین جنبه موبایل داشتن فرزندشان، وابستگی زیاد به آن است.
فواید تلفن همراه برای کودکان
۱. کودکان را با دنیای مدرن آشنا می‌کند
گوشی‌های هوشمند دنیای کاملا جدیدی از امکانات بی‌پایان را برای کودکان باز می‌کند تا آنها بتوانند حس کنجکاوی‌شان را ارضا کنند. ارتباط‌داشتن با دیگران، آنها را آگاه می‌کند، سرگرم می‌کند و مهم‌تر از همه، به آنها کمک می‌کند تا با دنیای پرسرعت مدرن هماهنگ شوند.
۲. کودکان را متکی‌به‌خود بار می‌آورد
متکی‌به‌خودبودن مهارت مهمی می‌باشد که فرد فقط توسط تجربه‌کردن می‌تواند یادش بگیرد. طبق تحقیقات، مقدار مستقل‌شدن فرد در بزرگ‌سالی، عمدتا به نحوه تربیت او در کودکی بستگی دارد.
دادن تلفن هوشمند به فرزندتان می‌تواند موقعیتی برای شما باشد تا به او بیاموزید که کارهای خاصی را خودش انجام بدهد؛ مثلا می‌توانید به او یاد بدهید جواب سؤالاتش را در اینترنت جست‌وجو کند. اینترنت به بیشتر سؤالات او پاسخ می‌دهد و مهم‌تر از همه، او را به‌سمت یافتن راه‌حل برای مشکلات جزئی‌اش هدایت می‌کند.
۳. سواد دیجیتالی کودکان را بیشتر می‌کند
فناوری همیشه در حال تغییر است و درک اصول اولیه آن خیلیمهم است. اگر فردی در سنین کودکی از ابزاری مثل گوشی هوشمند استفاده کند، دانش اولیه‌ای که به دست می‌آورد در طول بزرگ‌شدن برایش خیلیمفید خواهد بود.
هوش فنی مهارتی باارزش است و در آینده باارزش‌تر هم خواهد شد. اگر فرزند شما سواد دیجیتالی نداشته باشد، رسیدن به جهان مدرن برای او چالش‌برانگیز است.
۴. در مواقع ضروری به کودکان کمک می‌کند
در مواقع اضطراری، فرزندتان می‌تواند به‌سرعت با شما یا افراد دیگر تماس بگیرد. علاوه بر این، در صورت نیاز، ارتباط سریع با فرزندتان برای شما آسان‌تر خواهد بود.
مضرات تلفن همراه برای کودکان
۱. بر سلامت جسمانی کودکان تأثیر منفی می‌گذارد
بازه زمانی جهش رشد در کودکان، حدود ۱۸ تا ۲۰ سال است، یعنی بدن آنها تا آن زمان به رشد خود ادامه می‌دهد. در این بازه زمانی، بدن چندین مرحله رشد را طی می‌کند. این مراحل خیلیحیاتی هستند چون در این مراحل می‌باشد که ویژگی‌های موردنیاز برای زنده‌ماندن در سال‌های بعد در کودک پرورش می‌یابد.
سال‌های پیش از نوجوانی و نوجوانی هم زمانی می‌باشد که بدن آنها مناسبی بیشتری دارد و مهم می‌باشد که آنها را از دید جسمی فعال نگه داریم. متخصصان سلامت انجام فعالیت‌های هوازی مثل دویدن، پریدن و ورزش به‌‌مدت حداقل ۶۰ دقیقه در روز را پیشنهاد می‌کنند.
گوشی‌های هوشمند می‌توانند اشتیاق کودک به انجام فعالیت‌های بدنی را سرکوب کنند که این از رشد فیزیکی کامل آنها جلوگیری می‌کند.
۲. فعالیت بدنی کودک را کاهش می‌دهد
سازمان جهانی بهداشت (WHO) در گزارشی که در سال ۲۰۱۶ منتشر کرده است، می‌گوید بیشتر از ۳۴۰میلیون کودک و نوجوان ۵ تا ۱۹ساله اضافه وزن یا چاقی داشته‌اند. گزارش دیگری از همین سازمان در سال ۲۰۱۹ گویای این می‌باشد که ۳۸میلیون کودک زیر ۵سال اضافه‌وزن داشته‌اند.
چاقی کودکان به مشکلی جدی در سراسر جهان تبدیل شده است و علت اصلی آن فعالیت بدنی کم و انتخاب غذای ناسالم است. به‌عقیده تعدادی از متخصصان سلامت، این مشکل با استفاده زیاد کودکان از تلفن همراه ارتباط دارد.
امروزه فناوری به گونه‌ای طراحی شده می‌باشد که بدون درنظرگرفتن سلامت کاربر، او را تا حد ممکن مشغول کند. چه بازی‌های ویدئویی باشد و چه رسانه‌های اجتماعی، همه‌چیز طوری طراحی شده که همه توجه و تمرکز کاربر را به خود جلب کند. رسانه‌های اجتماعی و شرکت‌های بازی‌های ویدیویی با تحریک دوپامین در مغز کاربر به این هدف دست پیدا می‌کنند. دوپامین هورمون لذت است. این هورمون مسئول کارکردهای رفتاری و فیزیکی ما است، مثل:
- یادگیری؛
- انگیزه؛
- خلق‌وخو؛
- توجه؛
- پردازش درد؛
- جنبش.
خیال کنید کودک شما مشغول بازی ویدئویی جدید است. یک فعالیت دوپامینی کوچک در مغزش پیش می‌آید که به او احساس خوشایندی از موفقیت می‌دهد. هنگامی که کودک به بازی ادامه می‌دهد، مغزش بازی ویدئویی را به‌عنوان منبع آزاد دوپامین می‌پذیرد. پس از مدتی، مغز به ترشح آسان دوپامین یا لذت آنی معتاد می‌گردد.و کودک را تشویق می‌کند تا برای مدت طولانی‌تری بازی کند. از آنجا که دوپامین منبع اصلی انگیزش انسان است، کودک شاید علاقه خود را به چیزهای دیگر مثل فعالیت‌های فیزیکی، برخورد با افراد و تشکیل روابط، از دست بدهد و به‌جای آن ترجیح دهد با گوشی موبایلش سرگرم باشد.
۳. مشکلات بینایی را بیشتر می‌کند
استفاده طولانی‌مدت از تلفن همراه برای کودکان خطر نزدیک‌بینی را بیشتر می‌کند. بیشتر وقت‌ها کودکان کمتر از ۳ سال را می‌بینیم که بدون کمک، قفل گوشی‌های هوشمند را باز می‌کنند و شروع به بازی‌کردن می‌کنند. از طرفی، قرارگرفتن در معرض نور شدید صفحه نمایش در این سن برای آنها مناسب نیست و می‌تواند مشکلات سلامتی زیادی تشکیل کند.
۴. سبب درد و ناراحتی عضلانی ـ اسکلتی می‌گردد./h3>
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۳ نشان داد کودکانی که روزانه بیشتر از ۲ ساعت از تلفن همراه استفاده می‌کنند، دچار کمردرد و گردن‌درد می‌شوند. این مطالعه نشان می‌دهد استفاده مداوم از تلفن همراه با اختلال در رشد مناسب بدنی همراه است.
۵. کودک را در معرض میدان‌های الکترومغناطیسی (EMF) قرار می‌دهد
گوشی‌های هوشمند از میدان‌های الکترومغناطیسی برای اتصال به شبکه‌های سلولی و WiFi استفاده می‌کنند. این میدان‌ها برای هر موجود زنده مضر است و هیچ انسان، گیاه یا جانوری از اثرات مضر آن ایمن نیست. قرارگرفتن در معرض این میدان‌ها به مجموعه‌ای از مشکلات از اختلالات خواب گرفته تا بیماری‌های مزمن مثل سرطان منجر می‌گردد.
در طول مراحل رشد کودکان، سلول‌ها با سرعت خیلیبالایی تقسیم و تکثیر می‌شوند. این پروسه «میتوز سلولی» نام دارد. میدان‌های الکترومغناطیسی دستگاه‌های بی‌سیم مثل تلفن همراه و تبلت سبب جهش ژنتیکی در DNA در طول میتوز سلولی می‌شوند.
بهترین کاری که می‌توانید برای محافظت از کودکتان انجام دهید این می‌باشد که استفاده او از تکنولوژی را به حداقل برسانید و فاصله‌اش با دستگاه‌های حاوی میدان الکترومغناطیسی را به حداکثر برسانید.
۶. بر روی سلامت روان تأثیر می‌گذارد
سلامت روان وظیفه بسزایی در طرز تفکر، احساس و عمل دارد. اگر سلامت روان ما ضعیف باشد، به‌روش برجستهی بر شرایط جسمی و زندگی اجتماعی‌مان تأثیر می‌گذارد. هر کاری که انجام می‌دهیم یا شاهد آن هستیم، تأثیر شگرفی بر ذهن ما دارد. شاید ما نحوه تأثیرگذاری محیط اطرافمان را درک نکنیم، اما ذهن ناخودآگاه‌مان هر کاری را که انجام می‌دهیم و می‌بینیم ذخیره و تفسیر می‌کند.
اغلب متخصصان سلامت، تلفن همراه را عامل مشکلاتی مثل اضطراب اجتماعی و افسردگی در کودکان می‌دانند چون معتقدند گوشی‌های هوشمند با الگوی رشد طبیعی تداخل دارند.
۷. هوش هیجانی کودک را کاهش می‌دهد
ما برای زندگی گروهی و حمایت فیزیکی و عاطفی از یکدیگر، در زمان صلح و زمان بحران تکامل یافته‌ایم. ضمناً موجودات عاطفی پیچیده‌ای هستیم. هوش زبانی و کلامی برای برقراری ارتباط عمیق‌تر با یکدیگر کافی نیست؛ کودکان با رشد و برخورد با دیگران، هوش هیجانی‌شان را افزایش می‌دهند.
هیچ برنامه یا کتابی وجود ندارد که بتواند به کودک بیاموزد چگونه نشانه‌های عاطفی را بخواند و به موقعیت‌های عاطفی واکنش نشان دهد. هوش هیجانی آنها تنها با حضور در اجتماع می‌تواند رشد کند.
گوشی‌های هوشمند برخورد نزدیک را با پیامک، پیام‌های رسانه‌های اجتماعی و تماس تلفنی جایگزین می‌کنند. در نتیجه، هنگامی که کودکان فاقد این رشد عاطفی هستند، مناسبی و تناسب اجتماعی‌شان در بزرگ‌سالی با مشکل مواجه می‌گردد.
۸. اضطراب اجتماعی را بیشتر می‌کند
امروزه اضطراب اجتماعی مشکل شایعی است. انجمن اضطراب و افسردگی آمریکا (ADAA) می‌گوید ۲۵٫۱ درصد از کودکان بین ۱۳ تا ۱۸ سال در آمریکا مبتلا به نوعی اختلال اضطراب هستند. وقتی فرد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی است، از موقعیت‌هایی مثل موارد زیر می‌ترسد:
- غذاخوردن در جمع؛
- صحبت‌کردن در جمع؛
- مرکزتوجه‌بودن؛
- صحبت‌کردن با افراد جدید؛
- رفتن به مدرسه؛
- قضاوت‌شدن و تحقیرشدن.
برای اغلب ما، کاری مثل معرفی خودمان به دیگران، کار سختی به نظر نمی‌رسد اما برای فردی که اضطراب اجتماعی دارد، سخت است. ذهن این افراد سناریوهای خیالی زیادی از شرمنده‌شدن، تحقیرشدن و مسخره‌شدن را شکل می‌دهد و فکر می‌کنند بد نیست عقب بمثل و کاری نکنند.
در سال‌های اخیر، تعداد افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی به‌روش برجستهی بیشتر شده است. تعدادی متخصصان معتقدند که بین استفاده از گوشی‌های هوشمند از سنین پایین و اضطراب اجتماعی ارتباط زیادی وجود دارد.
قوانین استفاده از تلفن همراه برای کودکان
در اینجا چند مثال از قوانینی را می‌گوییم که والدین می‌توانند برای استفاده فرزندشان از تلفن همراه، اعمال کنند:
- از همان اول تعیین کنید که باید رمز عبور موبایلش را در اختیار شما بگذارد و به او گوشزد کنید که اگر مشکلی در استفاده او از تلفن همراه ببینید، موبایل را از او می‌گیرید.
- محدودیت‌هایی را هم برای زمان کلی استفاده از تلفن همراه و هم برای زمان تلفن کردن تعیین کنید.
- محدودیت‌هایی برای هزینه شارژ تلفن همراه، هزینه اینترنت و خرید بازی‌ها تعیین کنید.
- به او بگویید که ساعاتی از شبانه‌روز مثل اواخر شب یا در حین فعالیت‌های خانوادگی، استفاده از تلفن مجاز نیست.
- پیامد گم‌شدن، خراب‌شدن یا شکستن تلفن همراه را به او گوشزد کنید.
- به او بگویید حق ندارد موبایلش را به رختخواب ببرد و هنگام انجام تکالیف و غذاخوردن هم باید آن را خاموش کند یا کنار بگذارد.
- به فرزندتان بگویید که نباید از تلفن برای مخفی‌شدن یا فرار از موقعیت‌های ناراحت‌کننده استفاده کند. مکالمات مهم نباید با پیامک یا تلفن مطرح شوند و باید رودررو صحبت کند.
- رسانه‌های اجتماعی مورداستفاده فرزندانتان را کنترل کنید. دکتر دیوید اندرسون (David Anderson)، روان‌شناس بالینی، توضیح می‌دهد: «کودکان باید طوری رفتار کنند که انگار هر چیزی را که پست می‌کنند، والدین‌شان می‌خوانند.»
از همان اول، قوانین و پیامد نقض آن را برای کودک تعیین کنید و رفتار واضح و صریحی داشته باشید. با این کار به فرزندانتان یاد می‌دهید که در طول زمان، تصمیم‌های خوب بگیرند، به‌روشی‌که در نهایت، وقتی شما را ترک کردند، بتوانند به‌مناسبی از عهده تصمیماتشان بربیایند.
سخن پایانی
در این مقاله با فواید و مضرات تلفن همراه برای کودکان آشنا شدید. حالا که عوارض موبایل برای کودکان را میدانید، اگر ناچارید گوشی هوشمند به کودکتان بدهید، حداقل می‌توانید تصمیم آگاهانه‌ای بگیرید و اقدام‌های لازم را برای به حداقل رساندن این اثرات انجام دهید.
